Yəmən cəbhələrinin son vəziyyəti; Yəmən müharibəsində iştirak edən tərəflər haqqında ümumi məlumat + AZƏRİ XƏRİTƏ

Yəmənin xəritəsi 18 dekabr 2022-ci ilə qədər ən son cəbhə vəziyyətinə uyğun olaraq və aşağıdakı kateqoriyalarla redaktə edilmişdir:

1- Ənsarullah və xalq komitələri: (yaşıl rəng)
Ənsarullah və xalq komitələrinin nəzarəti altında olan ərazilərə Yəmənin qərbində və mərkəzində paytaxt, böyük şəhərlər və ölkə əhalisinin əksəriyyətinin daxil olduğu 15 əyalət daxildir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının vasitəçiliyi ilə atəşkəs razılaşmasının müddətinin başa çatmasına baxmayaraq, bu cəbhələrin heç birində qarşıdurma yoxdur və Ənsarullah müxtəlif kəşfiyyat əməliyyatları həyata keçirərək cəbhələri izləyir, həmçinin Yəmənin neft ehtiyatlarının xarici tankerlər tərəfindən talan edilməsi ilə mübarizə aparır.

Ənsarullah Hərəkatı və Yəmənin Qurtuluş Hökuməti Yəmən xalqının əksəriyyəti və Xalq Konqresi Partiyası və digər Yəmən partiyaları, həmçinin İran və İslami müqavimət dəstələrinin xarici dəstəyi tərəfindən dəstəklənir.

2- Səudiyyə koalisiyası və istefa vermiş Yəmən hökuməti: (qırmızı sahələr və yaşıldan başqa bütün xəritə rəngləri)
Səudiyyə koalisiya qüvvələrinin nəzarəti altında olan ərazilərə Yəmənin 13 vilayəti daxildir ki, bu da bu ölkənin ən böyük ərazisini əhatə edir. Lakin bu ərazilərin əksəriyyətinə səhra və yaşayış olmayan ərazilər daxildir. Buna baxmayaraq, neft ehtiyatları, Yəmənin cənub sahilləri və bir sıra strateji məntəqələr Səudiyyə koalisiyasının nəzarətindədir. Səudiyyə koalisiyası bu nüanslardan danışıqlarda Ənsarullaha təzyiq vasitəsi kimi istifadə edir. Səudiyyə koalisiya qüvvələrinin Ənsarullah müxalifətinin nəzarəti altında olan bütün bölgələrə çıxışına baxmayaraq, bu koalisiyaya tabe olan fraksiyaların belə bir imkanı yoxdur və bu ərazilərə nəzarət etmək üçün bir-biri ilə rəqabət və mübarizə aparırlar.
Yəmənin istefa vermiş hökumətinin strukturu, vətəndaş müharibəsinə düçar olmuş digər ölkələr kimi, qüdrətli qruplaşmaların insan gücündən və hərbi obyektlərindən əsas düşməninə qarşı istifadə etmək üçün bu qruplaşmalar arasında məqam və nazirlikləri bölüşdürən bir strukturdur. Bu fraksiyalara aşağıdakılar daxildir: İslah Partiyası, Cənub Keçid Şurası, Tariq Salehin komandanlığı altındakı Milli Müqavimət Qüvvələri. Onların hər biri son illərdə, xüsusən də Əbd Rəbə Mənsur Hadinin istefası və Prezident Şurasının formalaşmasından sonra Yəmənin bəzi hissələrinə nüfuz və nəzarət etməyi bacarıblar. Onların təfərrüatı belədir:

3- Cənub Keçid Şurası: (mavi rəng)
“Cənubi Yəmənin Keçid Şurası” (Əl-Məclis Əl-Cənubi və ya STC) Cənubi Yəmənin əsas cərəyanlarından, o cümlədən Harak Əl-Cənubi, Əl-Cənub Müqaviməti və Əl-Cənub Əl-Ərəbidən ibarət Cənubi Yəmənin parçalanması məqsədi ilə yaradılan 2017-ci il mayın 11-də icad olunan şuranın adıdır. Hazırda 2019-ci ilin noyabrında Ər-Riyad razılaşmasına əsasən, bu hərəkat baş nazir postunu və istefa vermiş hökumətin 24 nazirliyinin yarısını tutur. Onların nəzarəti altında olan coğrafi əraziyə həmçinin aşağıdakılar daxildir:
Ədən əyaləti, Əbyən və Ləhic əyalətlərinin əksər əraziləri, Əz-Zale, Həzərmut və Təiz əyalətlərinin bəzi hissələri.

Qeyd edək ki, Hizam Əl-Əmni, Əl-Hibə Əl-Həzrəmiyyə, Əl-Cənub Müqaviməti və digər cənub silahlı briqadalarının qüvvələri Cənub Keçid Şurasının alt qruplarıdır və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri tərəfindən dəstəklənir.

4- İslah partiyasının qüvvələri: (bənövşəyi rəng)
İslah Partiyası (İslah üçün Yəmən Toplantısı) Yəmənin ən böyük və ən qədim partiyalarından biridir və Müsəlman Qardaşlarının (İxvanul Muslimin) Yəməndəki nümayəndəsi kimi fəaliyyət göstərir. Bu partiya 13 sentyabr 1990-ci ildə Haşid qəbiləsinin ağsaqqallarından Şeyx Abdullah bin Hüseyn Əl-Əhmər tərəfindən yaradılmış və 2007-ci ildən Məhəmməd Abdulla Əl-İdominin sədrliyi ilə fəaliyyət göstərir. Səudiyyə koalisiyasının Yəmənə təcavüzünə başlayandan sonra İslah Partiyası 3 aprel 2015-ci ildə bu əməliyyatı dəstəklədiyini bəyan edərək Ənsarullahla döyüşə girdi.

Hazırda Mərib, Təiz, Sion şəhərləri və Əl-Covf əyalətinin səhra əraziləri, Şəbvə və Həccə əyalətlərinin bəzi hissələri bu partiyanın silahlı qüvvələrinin nəzarəti altındadır.

5- Tariq Salehə tabe olan qüvvələr (vətənpərvər müqavimət): (sarı rəng)
“Milli Müqavimət” 2017-ci ilin dekabrında yaradılan Yəmənin keçmiş prezidenti Əli Abdullah Salehin qardaşı oğlu Tariq Salehin rəhbərlik etdiyi hərbi qruplaşmanın adıdır. Bu təşkilat 10.000-dən çox canlı qüvvəyə malikdir və o cümlədən bir neçə kateqoriyadan ibarətdir: Əli Abdullah Salehin prezident qvardiyasının keçmiş üzvləri, ordu əsgərləri və Sənaa hökumətindən ayrılmış təhlükəsizlik qüvvələri, Əl-Əmaliqə və Əl-Tuhamə qüvvələri.

Bu qüvvələrin nəzarəti altında olan ərazilər Yəmənin cənub-qərb bölgəsi, o cümlədən Əl-Hudəydə əyalətinin cənubundakı Hays rayonu, Təiz əyalətinin qərb bölgələri, eləcə də Şəbvə əyalətinin Bihan və Eyn admirayonlarıdır. Qeyd edək ki, bu kompleks Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri tərəfindən dəstəklənir. Əl-Əmaliqə və Əl-Tuhamə qüvvələri əmrlərini Tariq Salehin yerinə Səudiyyə koalisiyasının, xüsusilə də BƏƏ-nin komandanlığından alır.

Daha çox oxuyun: Oxucu sualı: Əl-Əmaləqə qüvvələri kimlərdir?

6- Əl-Qaidə, Ənsar əş-Şəriyə və İŞİD terror qruplaşmaları: (boz haşiyələr)
“Əl-Qaidə” terror qruplaşmasının Yəməndə “Ərəb yarımadasında Əl-Qaidə” adı altında fəaliyyətləri 2009-cu ildə başlayıb və 2011-ci ildən “Ənsar əş-Şəriyə” qruplaşması adı altında davam edir. Əli Abdullah Salehin istefasından və Əbd Rəbə Mənsur Hadinin prezidentliyindən sonra bu qrup daha mütəşəkkil hərəkət edərək bəzi məqamları tam nəzarətə götürdü. Lakin Ənsarullahın irəliləməsi və bu hərəkatın cəbhə komandirlərinin kəşfiyyatı Sənaa, Səədə və… şəhərlərə nəzarət etməsi, Əl-Qaidə qüvvələrinin Yəmənin ucqar bölgələrində, o cümlədən Yəmənin şərqindəki səhralarda, Əl-Bəyda əyalətinin şimalında və bir sıra başqa yerlərdə öz fəaliyyətləri naminə sağ qalmaq üçün yerləşmələrinə səbəb oldu.
Hazırda heç bir şəhər və ya bölgə bu qrupun tam nəzarətində deyil və onların nüfuz dairəsinə Həzərmut, Şəbvə və Əbyən əyalətlərinin səhra əraziləri daxildir. Həmçinin Əl-Bəyda vilayətinin şimalında Ənsarullah əməliyyatından sonra Əl-Qaidə üzvləri Mərib şəhərinə köçürülərək İslah Partiyasının nəzarətinə verilib.

İŞİD-in Sənaa əyaləti bölməsi 2014-cü ilin aprelində yarandığını elan edib və bombardmanlar, sui-qəsdlər və s. bir yana, indiyədək heç bir xüsusi fəaliyyət müşahidə edilməyib. Yəməndəki İŞİD üzvləri, ümumiyyətlə, Yəmənin şərqində və cənubundakı ifratçı qəbilələrdən və Ənsar əş-Şəriyə və Əl-Qaidədən ayrılmış şəxslərdir.

Yəməndə terror qruplaşmalarının yaranması istefa vermiş hökumətin keçmiş prezidenti Əbd Rəbə Mənsur Hadi, istefa vermiş hökumətin keçmiş vitse-prezidenti Əli Möhsün Əhmər və bir neçə digər partiya və təhlükəsizlik qurumlarının rəhbərlərinin fəaliyyətləri ilə sıx bağlıdır. Bununla bağlı Yəmənin cinayət məhkəməsi bu şəxsləri mühakimə edib və barələrində həbs qəti imkan tədbiri seçib.