Paşinyan və Əliyev; Qərbin Qafqazda Troya atları + VİDEO
Qərbin atdığı addımların tarixçəsi göstərir ki, onlar düşmənlərinə həmişə bir neçə istiqamətdən təzyiq göstərirlər və hər hədəfin yalnız bir variantı yox, bunun üçün bir neçə yol nəzərdə tutulur. Rusiya Ukrayna böhranında ciddi şəkildə iştirak edir və təzyiq altındadır və bu, danılmaz məsələdir. Ukrayna işinin davam etməsinin Rusiya Federasiyası və onun müttəfiqləri üçün itkilərdən başqa heç nəsi yoxdur və əgər bu, tezliklə bitməsə, onun ziyanı xeyli artacaq. Qərb bunu çox gözəl bilir və Rusiyaya daha çox təzyiq göstərmək və zəiflətmək üçün başqa böhranları aktivləşdirməyə çalışır. Ruslar üçün böhran yaratmaq hər yerdə ola bilər, amma Qafqazdan daha yaxşı olan yer var?
Mayın 25-i və 26-ı cümə axşamı və cümə günləri Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Ali Avrasiya İqtisadi Şurası toplantısında iştirak etdilər. Bu iki siyasi məmur şifahi münaqişə ilə görüşə meydan oxuyub və Vladimir Putini qəzəbləndirdilər. Moskvada Avrasiya Ölkələrinin Ali İqtisadi Şurasının iclasından sonra Paşinyan, Əliyev və Putin Kreml danışıqlarının ağ masası ətrafında əyləşdilər və ilk dəfə olaraq Putinin fikirlərini təlqin edən masanın nüfuzu aradan getdi.
Bu görüşlə bağlı çoxlu təhlillər görünür. Çoxları hesab edir ki, Əliyev və Paşinyan Qafqazdan rusların çıxarılmasını nümayiş etdirmək və Qərbin bu məsələyə ayağını açmaq istəyiblər. Bu baxış doğru olsa da, bu görüşdə baş verənlərin hamısı deyil və məsələ Rusiyanın iki qonşu dövlətin problemlərini həll edə bilməməsindən və Qərbin məsələyə müdaxiləsindən qat-qat mürəkkəbdir.
İlham Əliyev və Nikol Paşinyan Ali Avrasiya İqtisadi Şurası görüşü zamanı və üçtərəfli iclasdan əvvəl çıxışlarında ikitərəfli mübahisəni nümayiş etdirdilər. Zəngəzur dəhlizi, Azərbaycanın və Laçın dəhlizinin ərazi bütövlüyü ilə bağlı bu şifahi münaqişə Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının mövcudluğuna meydan oxudu. Bu mövqelər həm də onu göstərdi ki, Rusiya Federasiyası iqtisadi qonşusu olan Avropa İttifaqı qarşısında iqtisadi yaxınlaşma yaratmaq üçün çox etibarlı dayaqlara malik deyil. İlham Əliyev bu görüşdə müsbət rol oynayırdı. Nikol Paşinyan isə Zəngəzur dəhlizi və ona nəzarət məsələsini gündəmə gətirərək, bu blokun yaradılmasının iqtisadi riskini artırmaq üçün Moskvaya qarşı mümkün müharibənin yaratdığı siyasi çağırışları və gərginliyini masaya üzərinə qoydu. Qərbə qalib gələ bilmək üçün ruslara iqtisadi üstünlük lazımdır, əks halda bunun əvəzini daxildə və xalqa təzyiq etməklə ödəməli olacaqlar.
Moskvanın üzləşdiyi yeni böhranlar
Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının görüşü və üçtərəfli iclasın başlamazdan əvvəl də gərgin keçəcəyi güman edilirdi. Qafqaza aidiyyəti olan iki ölkənin yüksək rütbəli rəsmilərinin Vaşinqton və Brüsselə səfərlərinin Putinə mesajı var idi və bu, onların Moskvaya Vaşinqton və Brüsselin təklifləri ilə getmələri idi. Bununla bağlı Ermənistanın “Past” qəzeti Moskva görüşündən əvvəl yazmışdır: “Paşinyan Vaşinqtonda keçirilən üçtərəfli görüşdə müzakirə olunan məsələləri Moskvaya təqdim edir. Birincisi, Rusiya Federasiyasının daha çox sülhməramlılarının yerləşdirilməsi məsələsinə həsr olunub”.
İki Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının iclasında və üçtərəfli Moskva görüşündə məsələlərin müzakirəsi göstərdi ki, Qarabağ bölgəsində daha çox Rusiya sülhməramlı qüvvələrini yerləşdirmək istəyi Qərbin tələbinə uyğun olaraq Ermənistanın alqışladığı variantdır. Rusiya artıq çoxlu sayda sülhməramlı qüvvələrini geri çağırmış və onları Ukraynanın şərqində və cənubunda döyüş xəttinə göndərmişdi. Bu görüşlə eyni vaxtda Azərbaycanın propaqanda mediası rusların Qarabağ erməniləri üzərində daha çox nəzarət etməsini tələb etmişdir.
Təbii ki, bütün bunları tamamlayan başqa bir mürəkkəb məsələdir. Ermənistan bu məsələdə ruslara rəqib olmaq üçün Qafqaz məsələsinə beynəlxalq nümayəndə heyətinin daxil olmasını təklif edir. Artıq bu məsələdə beynəlxalq, daha yaxşı desək, Avropa İttifaqının nümayəndə heyətinin iştirakına hazırlıq görülüb. Avropa İttifaqına üzv olan orduların keçmiş hərbçilərindən ibarət nümayəndə heyəti silahsız müşahidəçi qismində Ermənistan tərəfində Azərbaycan və Ermənistan sərhədlərində patrul edir və hesabatlar hazırlayır. Sərhəd münaqişələri zamanı bu qüvvələr regionda deyillər. Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu erməni həmkarını tənqid edərək demişdir: “Avropa İttifaqı müşahidəçilərinin Ermənistanda nə işlə məşğul olduğunu bilirik”. Bu məsələlər fonunda, Ermənistanın müdafiə naziri Soren Papikyan da KTMT-nin Minskdə keçirilən iclasında iştirak etməmişdir. Bəs niyə?
Ermənistan sərhədlərində Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi missiyasının dayandırılması məsələnin mühüm hissəsidir. Lavrov bir müddət əvvəl Brüssel bəyanatına reaksiya olaraq demişdi: “Biz Qazaxıstan kimi Ermənistana da kömək etməyə hazırıq. Bununla bağlı 2022-ci ilin payızında sənəd hazırlandı. Son anda Ermənistan bu prosesi təxirə salmağı xahiş etdi və bu sənəd artıq qüvvədə deyil. Kollektiv təhlükəsizlik müqaviləsinin monitorinq missiyası sənədini qəbul etsəydi, Ermənistan daha stabil vəziyyətdə olardı”.
Hər halda, bu oyun elə qurulub ki, ruslar Qafqazda görünməz müharibənin yükünü daşısınlar və yeni gərginliyə girsinlər və Ukraynadakı qüvvələrini azaltsınlar. Ruslar bir tərəfdən Azərbaycan qarşısında Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin etməlidirlər, digər tərəfdən isə bunun üçün Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının qüvvələrindən istifadə edə bilmirlər.
Əslində baş verən, Qərbin rusların Qafqazda daha çox vaxt və enerji sərf etməsi üçün Əliyev və Paşinyan vasitəsi ilə Putinə fikrini tətbiq etməsidir. Ruslar, şübhəsiz ki, bölgəni tərk etmək istəmirlər və bu məsələ Qərb üçün də sübuta yetirilib. Realda məsələnin mahiyyəti odur ki, ruslar qarşıdakı oyunlara çoxlu pul xərcləyirlər. Bu məsələdə ya İran, Hindistan, Türkiyə kimi dövlətlərin gücündən istifadə edərək bu işin xərcini paylaşmalıdırlar, ya da digər variant Rusiyanın özüdür ki, meydanda tək oynamalıdır.
Söz yox ki, 1980-ci illərdə Qərb öz nüfuzlu agentləri vasitəsilə Qafqaz oyunundan yaxşı istifadə etdi və keçmiş Sovet İttifaqının dağılmasına zəmin yaratdı. Bu, Moskvanın Qafqaza tamamilə əhatəsi olduğu vaxt baş verdi, lakin böhran Qarabağdan İrəvana və Bakıya yayıldı. Güc tətbiqi də nəticə vermədi və Qara Yanvar hadisələri Şərq blokunun belini sındırdı və tam dağılmasının əsasını qoydu. İndi hamı bilir ki, İlham Əliyev onun yəhudi müşaviri Brenda Şaffer tərəfindən idarə olunur və Nikol Paşinyan da Soros Fondu vasitəsi ilə davam edir. Bu ikisi, Qərbin istəyindən başqa mütləq olaraq heç bir şeyi həyata keçirə bilməzlər. Bu o deməkdir ki, 21-ci əsrdə Moskva üçün şərait Mixail Qorbaçovun dövrünün sonundan qat-qat pisdir!
Müəllif Barəsində:
Rəy