Hərbi Məlumat: Su-34 Qırıcı Bombardmançı
Suxoy Su-34 qırıcısı həmçinin NATO Fullback adlanan Sovet-Rusiya istehsalı olan ikimühərrikli, iki sərnişinli hücum edən qırıcıdır. Qırıcı ilk dəfə 1990-cı ildə uçub və 2014-cü ildə Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrində xidmətə götürülüb.
Su-34, Su-27 Flanker-dən alınmasına baxmayaraq, bir-birinin yanında iki oturacaq olan ekipaj otağı ilə təchiz edilmişdir; Bu qırıcının “Su” adlı qırıcı tiplərindəki digər qırıcılardan fərqli roluna görə Flanker tituluna malik deyil.
Bu qırıcı ilk növbədə quru və dəniz taktiki hədəflərinə hücum etmək üçün nəzərdə tutulub və bombardman, hücum və havadan dəstək əməliyyatları həyata keçirməyə qadirdir. Qırıcı istənilən hava şəraitində və elektron müharibə ilə çirklənmiş mühitlərdə fəaliyyət göstərə bilir.
Su-34 qırıcısının istehsalının məqsədi Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrində köhnə Su-24 qırıcıları və Tu-22M3 bombardmançı təyyarələrini əvəz etməkdir.
Su-34 qırıcılarının inkişafı
Su-34 qırıcısının dizaynı və inkişafı uzun müddətdir ki, davam edir. Suxoy şirkəti ilk dəfə 1980-ci illərin ortalarında köhnə Su-24 qırıcılarını, daha sonra isə yüksək manevr qabiliyyətinə malik Su-27 qırıcılarını əvəz etmək üçün yeni dizaynı işə saldı.
Suxoy 34-ün orijinal dizaynı T10KM-2 kimi tanınırdı. T10KM-2, Suxoy Su-27K-nın Hərbi Dəniz Qüvvələrindən əldə edilən versiyasıdır. Layihənin dizaynı Sovet İttifaqında T-10V kimi tanınırdı və 1980-ci illərin sonlarında Sovet təyyarədaşıyan Ulyanovsk gəmisinin dizaynı ilə təqdim edildi.
1990-cı ildə Tbilisi aviadaşıyıcısına eniş prototipinin fotosu dərc olundu və Qərb rəsmiləri onu səhvən Su-27KU qırıcısı kimi yayımladılar.
Tbilisi aviadaşıyıcısı: Admiral Kuznetsov aviadaşıyıcısı əvvəlcə Riga adı ilə inşa edilmiş, sonra Leonid Brejnev adı ilə, daha sonra Tiflis (Tbilisi) adı ilə və nəhayət Admiral Kuznetsov adı ilə xidmət edilmişdir.
Nəhayət, Suxoy 34 qırıcısının ilk uçuşunu 13 aprel 1990-cı ildə pilot Anatoli İvanov həyata keçirdi.
Bu versiyada yeni burun istifadə edildi, lakin qırıcının ümumi quruluşu Su-27UB-a bənzəyirdi.
1992-ci ildə Su-27IB (Suxoy 34 prototipi) MAKS Airshow-da ictimaiyyətə təqdim edildi və İl-78 yanacaq tankerindən yanacaqla dolduruldu. Təyyarənin rəsmi təqdimatı 1992-ci il fevralın 13-də Belarusun Maçulişi şəhərində keçirilib. Bir il sonra qırıcı MAKS Airshow-da ictimaiyyətə yenidən təqdim edildi.
T10V-2 kimi tanınan bu qırıcının ilk versiyası ilk dəfə 1993-cü il sentyabrın 18-də uçdu. İlkin sınaq versiyası “Suxoy 24” hücum təyyarələrinin tikildiyi Novosibirskdəki orijinaldan zahirən fərqlənirdi.
Suxoy 34 qırıcı təyyarəsinin ilk standart versiyası 28 dekabr 1994-cü ildə yanğına nəzarət sistemi və Leninets OKB tərəfindən Radar Sistemi ilə təchiz edilərək uçmuşdur. Bu versiya ilkin versiyalardan fərqli olduğu üçün yenidən 1995-ci ildə Paris Aviasiya Sərgisində Su-32FN adı ilə təqdim edildi. Bu xidmət versiyası Rusiya sahillərində dəniz hədəflərinə qarşı fəaliyyət göstərmək üçün istehsal edilmişdir. Suxoy şirkəti həmçinin Su-32MF adlı başqa bir versiya istehsal etmiş, lakin büdcə məhdudiyyətləri səbəbindən ləğv edilmişdir.
Hazırda Rusiya ordusunda Suxoy 34-ün iki fərqli versiyası var, biri elektron müharibə üçün, L700 Tarantul ECM podu ilə təchiz olunub, digəri isə kəşfiyyat, müşahidə və məlumat əməliyyatları üçündür.
Suxoy 34-ün müasir versiyası Su-34M kimi tanınır, o, infraqırmızı hədəfləmə korpusu, Kopyo-DL zenit radarı və avtomatik elektron müharibə avadanlığı ilə təchiz edilib.
İki dizayn Su-34 və Su-27KUB arasındakı fərq
Su-27IB qırıcısı (Suxoy 34-ün birinci versiyası) və dəniz təlimi versiyası olan Su-27KUB-un bir-biri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur və hər biri ayrıca dizayndır və Su-27KUB dizaynının burnu tamamilə yuvarlaqdır, lakin Su-34-ün (Su-27IB) burnu ördək burnu kimidir.
Sifariş və çatdırılma
Bu qırıcılardan səkkiz ədəd ilk partiya Novosibirsk zavodunda tikilib və 2004-cü ildə təhvil verilməyə hazır olub. 2006-cı ildə Rusiyanın müdafiə naziri beş Su-34 hücum təyyarəsi aldığını açıqlamışdı. 2008-ci ilin sonundan 2015-ci ilə qədər 32 təyyarənin alınmasına dair müqavilə imzalanıb.
Rusiya Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, 2015-ci ilə qədər 70 Suxoy 34, 300 Suxoy 24 ilə əvəz edilməli idi, lakin plan ləğv edildi və köhnə Suxoy 24-lər təkmilləşdirildi.
Su-34 qırıcısının dizaynı
Suxoy 34 konstruksiyasına görə qanad, quyruq və mühərrik burunlarına görə Su-27 və Su-30-a, Canards-da isə Su-30MKI-yə bənzəyir. Bu qırıcının mühərrikləri Su-27SM qırıcısında da quraşdırılmış Saturn AL-31FM1 turbofanıdır.
Bu qırıcının əməliyyat məsafəsi bir dəfə yanacaq doldurmaqla 4000 km təşkil edir və 8000 kq müxtəlif növ sursat və silahları daşımağa qadirdir.
Bu qırıcı iki pilotun bir-birinin yanında yerləşdirilməsi səbəbindən Ördək balası və ya Ördək ləqəbi ilə də tanınır. Ekipaj otağında pilot solda, silah operatoru isə sağdadır. Bu dizaynın üstünlüklərindən biri odur ki, hər bir pilot üçün təkrar avadanlıqdan istifadə etmək lazım olmur.
Qırıcı pilot və operatoru uzun missiyalar zamanı pilot otağında dayanıb yeriyə bilirlər. Hətta otağın ölçüsü o qədər böyükdür ki, pilot və operator yerdə uzanıb yatmaq imkanına malikdir. Ekipaj oturacaqlarının arxasında tualet və kiçik mətbəx də var!
Ekipaj qırıcı təyyarənin kabinəsinə altından çıxan nərdivan vasitəsilə daxil olur. Kabinənin hər tərəfi müxtəlif təhlükələrə tab gətirmək üçün 17 mm-lik zirehlə örtülmüşdür.
Su-34 qırıcısı bütün raketləri pilotun papaqı və onun üzərində quraşdırılmış kamera ilə idarə edən “Helmet Mounted Display System (HMDS)” sistemi ilə təchiz edilib.
Bu qırıcının radarı müxtəlif hədəfləri aşkar etmək qabiliyyətinə malik Leninets V-004-dür. Bu radarın aşkarlama məsafəsi 200 ilə 250 km arasındadır və eyni vaxtda 10 hədəfi aşkar etmək qabiliyyətinə malikdir. O, eyni zamanda 4 hədəflə də məşğul olmaq qabiliyyətinə malikdir. Əsas radara əlavə olaraq qırıcının arxasında 120 km uçuş məsafəsinə malik olan və qırıcıya yaxınlaşan raketləri aşkar edən arxa görünüş radarından istifadə olunur. Qırıcının arxa radarı N-012 kimi tanınır.
Su-34 qırıcı-bombardmançısının xüsusiyyətləri:
Uzunluğu: 23.34 metr
Qanad uzunluğu: 14,7 metr
Hündürlük: 6.09 metr
Boş çəki: 22.500 kq
Maksimal uçuş çəkisi: 45.100 kq
Mühərrik: 2 ədəd “Saturn AL-31FM-1 Turbofan” mühərriki
Sürət: 2200 km/saat
Əməliyyat məsafəsi: 1100 km
Uçuş tavanı: 17.000 metr
Ekipaj: 2 nəfər
İstehsalçı: Sovet İttifaqı (Rusiya)
İlk uçuş: 13 aprel 1990-cı il
Buraxılış ili: 2006 indiyə qədər
Sursat: 8000 kq-a qədər sursat daşımaq üçün qanadlar və gövdə altında 12 yer
Su-34 bombardmançısının daşıya biləcək sursatları:
Əsas top: GSh-30-1 30 mm top
KAB-500KR və KAB-1500KR TV vasitəsi ilə idarə olunan bomba
KAB-500L və KAB-1500L lazerlə idarə olunan bomba
KAB-500OD idarə olunan bomba
KAB-500S-E peykdən idarə olunan bomba
RBK-500 və SPBE-D kaset bombası
BETAB-500SHP beton əleyhinə bomba
ODAB-500PM, OFAB-100-120 və OFAB-250-270 sərbəst düşmə bombası
1-dən 4,5 km-lik mənzilli 80 mm S-8 raketatar sistemi
1-dən 4 km-lik mənzilli 122 mm S-13 raketatar sistemi
340 mm S-25 Raketi
Qısa mənzilli Vympel R-73 30 km mənzilli hava-hava raketi
Orta mənzilli Vympel R-27 hava-hava raketinin bütün versiyaları 40 – 170 km arası mənzilli
Orta mənzilli Vympel NPO R-77 hava-hava raketi 80 – 200 km arası mənzilli
10-12 km arası mənzilli Kh-29 hava-yer raketi
11-60 km arası mənzilli Kh-25 hava-yer raketi
70 km mənzilli Kh-38 hava-yer raketi
120 km mənzilli Kh-58 hava-yer raketi
200 km mənzilli Kh-59 hava-yer raketi
120 km mənzilli Kh-36 qanadlı raket
600 km mənzilli Kh-65SE qanadlı raket
300-1900 km arası mənzilli Kh-SD qanadlı raket
25-105 km arası mənzilli Kh-31A / AD gəmi əleyhinə raket
120-240 km arası mənzilli Kh-41 gəmi əleyhinə raket
300 km mənzilli Kh-35U gəmi əleyhinə raket
300-600 km mənzilli Kh-61 gəmi əleyhinə raket
60 km mənzilli Kh-25MP antiradar raket
110 km mənzilli Kh-31P antiradar raket
120 km-dən çox mənzilli Kh-58 anti-radar raket
Sosial mediada paylaşmaq üçün ingilis, ərəb, kürd, fars, rus dillərində “Su-34 Qırıcı Bombardmançı” posterlərinin toplusu:
Rəy