İsrail rejiminin Ər-Riyadla əlaqələrinin normallaşması; Problemlərlə dolu bir yol
İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında səfirliklərinin yenidən açılmasına dair razılaşmadan əvvəl Ər-Riyad və Təl-Əviv arasında münasibətlərin normallaşmasının mümkünlüyü ilə bağlı çoxlu söz-söhbətlər eşidilirdi və bəzi Qərbi Asiyalı analitiklər bu ehtimalı gündəmə gətirirdilər ki, rejim ilə bəzi ərəb ölkələri arasında münasibətlər qurulduqdan sonra bölgədə Yəqin ki, Ər-Riyad tezliklə Təl-Əvivlə rəsmi əlaqə quracaq. Amma bu o qədər də asan deyildi.
Məşhur sionist jurnalist “İdi Koen” də bu normallaşma ilə bağlı tvitində yazıb ki, İbrani mediasının məlumatına görə, hazırda ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Səudiyyə Ərəbistanı ilə İsrail arasında münasibətlərin normallaşması üçün danışıqlar aparılır.
Son hadisələr ABŞ-ın Səudiyyə Ərəbistanı ilə sionist rejim arasında münasibətləri normallaşdırmaq əzmində olduğunu göstərir. Bu arada Səudiyyə tərəfinin ilkin şərtlərindən biri olan “nüvə enerjisinə sahib olmaq hüququ” sionist tərəfin etiraz etdiyi danışıqlarda ən mühüm problemdir.
Amerikalı senatorun Netanyahu və bin Salmanla görüşü
Netanyahunun İsrailə səfər etmək üçün Səudiyyə Ərəbistanında olan ABŞ respublikaçı senatoru Lindsey Graham ilə görüşü zamanı Graham Netanyahunun Səudiyyə Ərəbistanı ilə sülh və normallaşma istədiyini açıqlayıb və bunu ərəblər və hökumətlər arasında münaqişəyə son qoymaq yolunda “böyük addım” adlandırıb. Qeyd edək ki, Graham bundan əvvəl də Səudiyyə Ərəbistanı ilə ABŞ arasında münasibətlərdə fikir ayrılıqlarının olduğu bir vaxtda bin Salmanla görüşüb müzakirələr aparmışdı.
Graham Netanyahu ilə görüş zamanı deyib: “Mən Səudiyyə Ərəbistanına dedim ki, əlaqələrimizi yaxşılaşdırmaq istəyirəm və bunu Təl-Əvivdəki dostlarımızı arxayınlaşdıracaq şəkildə etməliyik”.
O əlavə edib: “Mən vəliəhd şahzadəyə (Bin Salman) dedim ki, münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün ən yaxşı vaxt indidir, çünki Bayden (ABŞ prezidenti) Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətləri normallaşdırmaqda çox maraqlıdır, digər tərəfdən Səudiyyə Ərəbistanı yeganə yəhudi ölkəsini (sionist rejimi) tanımalıdır”.
Onun sözlərinə görə, Respublikaçılar Partiyası ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətləri dəyişmək üçün mütləq Baydenlə işləmək istəyir ki, bu da sonda rejim hökumətinin Səudiyyə hökuməti tərəfindən tanınmasına gətirib çıxara bilər, buna görə də Graham oradadır.
Səudiyyənin Amerikanın sionist rejimlə onun münasibətlərini normallaşdırmasına dair şərtləri
Sionist rehim nəşrinin məlumatına görə, Səudiyyə Ərəbistanı ABŞ ilə söhbətində bu rejimlə münasibətləri normallaşdırmaq üçün bir neçə ilkin şərt irəli sürüb. Bu ilkin şərtlərdən biri nüvə proqramına sülh müqaviləsinə sahib olmaq hüququdur.
“Hume” jurnalı aprelin 30-da Amerika rəsmisinə istinadən yazıb ki, Səudiyyə Ərəbistanı rejimlə münasibətləri normallaşdırmaq üçün ABŞ ilə danışıqlarda dörd ilkin şərt irəli sürüb.
Bu amerikalı məmurun sözlərinə görə, Ər-Riyad üçün bu dörd şərt nüvə proqramına sahib olmaq hüququ, ABŞ ilə müdafiə əlaqələrini gücləndirmək və genişləndirmək, ABŞ-la ticarəti genişləndirmək və Amerikanın Camal Qaşıqçının qətli ilə bağlı Səudiyyə Ərəbistanını tənqid etməsinə son qoymaqdır.
Qeyd edək ki, Fələstin məsələsi Səudiyyə Ərəbistanının Amerikanın bu rejimlə münasibətləri tanıması və normallaşması üçün ilkin şərtlərində görünmür.
Göründüyü kimi, hazırda ABŞ hökuməti bu dörd ilkin şərti araşdırır. Bu məsələ, bir neçə ay çəkə biləcək bir prosesdir.
Səudiyyə Ərəbistanı ilə sülh razılaşması və münasibətlərin normallaşdırılması Benyamin Netanyahunun hökuməti qarşısında qoyduğu mühüm hədəflərdən biridir. Netanyahunun müşaviri “Ron Dermer” də bəyan edib ki, Baydenin Səudiyyə Ərəbistanı ilə bağlı siyasətinin dönüşü bu ölkənin rejimlə münasibətlərinin normallaşmasına və Nobel Sülh Mükafatını Baydenə gətirə bilər.
İstənilən halda, rejimin Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətlərinin normallaşması ilə bağlı ciddi irəliləyişin olacağı müşahidə edilmir və bu məsələnin yaxın aylarda və ya tezliklə, hətta 2023-cü ilin sonuna kimi həyata keçiriləcəyi gözlənilmir. Rejimlə Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətlərin normallaşmasına ən mühüm maneələrdən biri, Təl-Əvivin Səudiyyə Ərəbistanının nüvə enerjisindən mülki məqsədlər üçün istifadə etməsinə qarşı çıxmasıdır.
Müəllif Barəsində:
Rəy