Hərbi Məlumat: Şahid 171 Dronu (Simurq) və Məxfi Şahid Dron Ailəsi

Tarixçə:
İranlı Simurq ailəsi dronlarının istehsalı və xidmət tarixçəsi Qəndəhar yırtıcısının ovlanması ilə başlayıb. 2011-ci il dekabrın 4-də İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Aerokosmik Qüvvələri Qəndəhar yırtıcısı kimi tanınan Lockheed Martin RQ-170 Sentinel adlı qabaqcıl Amerika dronunu nəzarətə götürə bildi. Radardan yayınma qabiliyyətinə malik qabaqcıl RQ-170 dronu məlumat toplamaq və casusluq etmək üçün İranın hava məkanına daxil olmuş və nəhayət proseslər vasitəsilə İran bu dronun Məşhəd şəhərinin cənub qərbində yerləşən Bardaskan şəhəri ətrafında uçuşuna nəzarət edə bilmiş və Təbəs şəhərinin şimalına endirmişdir.

12 may 2014-cü ildə Ali Baş Komandan İmam Xameneinin SEPAH Aerokosmik Qüvvələrinin Nailiyyətləri Sərgisinə səfəri zamanı bildirilmişdir ki, İran Silahlı Qüvvələri bu dronun bütün proqram təminatı məlumatlarını və görüntülərini əldə etməyə nail olub. Eyni səfər zamanı 15%-lik nümunənin uğurla uçduğu və eyni il ərzində 40%-lik və 100%-lik digər iki nümunənin uçuşa alınacağı da bildirilmişdir. Həmçinin Sərdar Hacızadə bu dronun bombardmançı olacağını elan etmişdir. 2014-cü ilin noyabrında bu dronun uğurlu uçuşunu əks etdirən videoçarx nümayiş etdirilmişdir.

2016-cı ildə Admiral Şəmxaninin SEPAH Aerokosmik Qüvvələrinin Nailiyyətləri Sərgisinə səfəri zamanı Şahid 181 adlı bu dron seriyasının yeni nümunəsi nümayiş etdirildi. İki il sonra, 2018-ci ildə Qüdrət 40 Sərgisi zamanı Şahid 191 dronu təqdim edildi. Qeyd edək ki, həm “Şahid 181”, həm də “Şahid 191” dronları “Şahid 171” dronunun 60% nümunəsidir.

Məxfi Şahid dronlarının müxtəlif versiyaları:
Məxfi Şahid dron ailəsinə beş döyüş və kəşfiyyat dron növü daxildir ki, onların hər biri RQ-170 və ya Şahid-171 dronları ilə müqayisədə ölçülərinə görə nisbət verilir. Beləliklə, Simurq ləqəbli Şahid-171 dronu 100% nümunədir və RQ-170 dronu ilə tamamilə eynidir və Saiqə ləqəbli iki Şahid-191 və 181 dronu hər ikisi Şahid 171 dronunun 60% nümunəsidir. Əvvəlki üç modeldən əlavə, iki Şahid-141 və 161 dronu da var ki, onların hər ikisi Şahid 171 dronunun 40% nümunəsidir.
Qeyd edək ki, dronların iki qeyri hərbi növü var. Birinci nümunə uçuş sınağı üçün istifadə edilən ilkin 15% nümunədir və ikinci nümunə bulud yetişdirmə üçün istifadə olunur. Bununla da “Şahid-171” məxfi dron ailəsinin sayı yeddiyə çatır.

Amerikanın RQ-170 dronunun əhəmiyyəti çox böyük idi ki, iranlılar bu dronu yerə endirdikdən sonra orada nə qədər yeni texnologiyadan istifadə olunduğunu bir anda anladılar. Qəndəhar yırtıcısının quruluşunda və gövdəsində qabaqcıl yüngül materiallardan istifadə edilmiş və bədənində xüsusi örtük və rəng var idi. Qeyd olunacaq xüsusiyyətlər son dərəcə qiymətli Amerika dronunun ifşa olunmuş avadanlıqlarının bir hissələridir. Bunlara daxildir: çox inkişaf etmiş bir mühərrikin istifadə edilməsi, buxar buludunun əmələ gəlməsinin qarşısını almaq imkanı ilə mühərrikin işlənmiş qazların temperatur fərqini aradan qaldıra bilməsi, 80 meqapiksellik yüksək diapazonlu kəşfiyyat kamerası, müxtəlif materiallardan müxtəlif obyektləri və hətta tunelləri aşkarlaya bilən inkişaf etmiş multispektral kamera, müxtəlif telekommunikasiya sistemlərindən və sensorlardan istifadə və hətta əksər kamuflyaj torları altında insan izlərini aşkar etmək və obyektləri müəyyən etmək dərəcəsinə qədər dəqiqliklə xəritə çəkmək qabiliyyətinə malik yüksək inkişaf etmiş sintetik diafragma radarı (SAR).
Bu xüsusiyyətlər, həmçinin wingdis dizaynının istifadəsi, yəni ayrı-ayrı üfüqi və şaquli stabilizator səthlərinin gövdədən çıxarılması, həmçinin qanad və gövdənin birləşməsi dünyada onu ən qabaqcıl dronlardan birinə çevirmişdi.
Buna görə də bu dron İranın son bir neçə onillikdə ələ keçirdiyi ən mühüm dron hesab olunur. Hətta İkinci Dünya Müharibəsindən sonra əldə edilən ən mühüm qənimətlərdən biri hesab oluna bilər.

Şahid-171 (Simurq):
Simurq kimi də tanınan Şahid-171 dronu RQ-170 dronunun 100% prototipidir və Tulu-14 turbofan mühərrikindən istifadə edir. Tulu-14 mini turbofan, Tulu-4 mini turbojet mühərrikinin turbofana çevrilməsinin nəticəsidir. Şahid-171 turbofan mühərriki sayəsində 10 saat uçuş müddəti və maksimum 4400 km mənzilə çatmışdır. Uçuş tavanı 40.000 fut (12.000 metr), maksimum uçuş çəkisi 3070 kq və maksimal sürəti 460 km/saat bu dronun digər xüsusiyyətləridir.
RQ-170 dronu kimi Şahid-171 də istilik kamerası üçün qalxandan istifadə edir ki, bu da radarın kəsişməsini azaldır.
Cəheş 700 turbofan mühərrikinin təqdim edilməsi və onun istifadəyə verilməsi ilə İranın bu məxfi dronunun yeni modelinin təqdimatı ilə uçuş imkanlarında əhəmiyyətli bir inkişafın şahidi olacağıq.

Şahid-171 dronunun xüsusiyyətləri:
Missiya növü: Kəşfiyyat
Uzunluğu: 4.75 metr
Qanad uzunluğu: 13 metr
Hündürlüyü: 1.2 metr
Aşkarlama mənzili: 2200 km
Maksimum mənzili: 4400 km
Uçuş müddəti: 10 saat
Uçuş tavanı: 40,000 fut (12,000 metr)
Mühərriki: Turbofan Tulu-14
Mühərrikin gücü: 6 kilonewton
Maksimum sürəti: 460 km/saat
Kruiz sürəti: naməlum
Çəkisi: naməlum
Maksimal uçuş çəkisi: 3070 kq

Şahid-181 (Saiqə):
“Şahid-181” dronu, “Saiqə” kimi də tanınır, Şahid-171 dronunun 60% nümunəsidir və iki vuruşlu pərvanəli mühərrikdən istifadə edir. Şahid-171 məxfi dronunun bahalılığına görə istehsalın maya dəyərini aşağı salmaq və həmçinin kütləvi istehsalı asanlaşdırmaq məqsədi ilə Şahid 181 dronu eniş şassisi çıxarılaraq və porşenli mühərrikdən istifadə edilərək kütləvi istehsal edilib.
Şahid-181 dörd Sədid-342 bombasını gövdənin xaricində və qanadının altında iki konki arasında daşımaq imkanına malikdir. Sədid-342 bombası geri çəkilə bilən qanadlara malik olduğu üçün ən az yer tutur və onlardan dördü rahatlıqla yan-yana yerləşdirilir və bu səbəbdən də bu dronda istifadə üçün ən yaxşı seçimdir.

Şahid-181 (saiqə) avtomobildən havaya qalxmaq üçün kömək alır, bu yolla xüsusi tutucuya və avtomobilin üzərinə qoyulur və daha sonra avtomobil yüksək sürətlə hərəkət edərək dronun istədiyi sürətdə uçur. Şahid-181 oturarkən dayanmaq üçün aşağı konkilərdən istifadə edərək yerdə sürüşür.

Şahid-181 dronunun xüsusiyyətləri:
Tapşırıq növü: Kəşfiyyat və döyüş
Uzunluğu: 2.7 metr
Qanad uzunluğu: 7.3 metr
Hündürlüyü: 0.7 metr
Döyüş mənzili: 1150 km
Maksimum mənzili: 3450 km
Uçuş müddəti: 13 saat
Uçuş tavanı: 15 min fut (4572 metr)
Mühərriki: 80 at gücündə pistonlu
Maksimum sürəti: 220 km/saat
Kruiz sürəti: 150 km/saat
Çəkisi: naməlum
Maksimum uçuş çəkisi: 480 kq
Yanacağın və yükün maksimum çəkisi: 165 kq
Uçuş növü: avtomobildən
Eniş növü: konki vasitəsi ilə
Portativ bombaların sayı: 4 Sədid-1

Şahid-191 (Saiqə 2):
Şahid-191 dronu, həmçinin Saiqə 2 dronu kimi tanınan Şahid-171 dronunun 60%-idir və Şahid-181 (Saiqə) dronuna çox bənzəyir. Fərq isə Şahid-191-in pistonlu mühərrik əvəzinə turbojet mühərrikindən istifadə etməsi. Şahid-181 dronunda pərvanəli mühərrikin istifadəsi səbəbindən radarın kəsişməsi çox artıb və uçuş hündürlüyü motor reaktiv modelindən daha aşağı olub; Nəticədə radarın en kəsiyini azaltmağa ehtiyac qalmayıb və buna görə də “Sədid-342” bombaları “Şahid-181”dən kənarda yüklənir, “Şahid-191”də isə bunun əksidir. Turbojet mühərriki və yüksək sürəti ilə bu nümunə daha çox radar gizlətməsindən faydalanır və buna görə də daşıdığı bombalar dronun gövdəsinin içərisindəki bölməyə yerləşdirilir.

Şahid-191-də 1078,8 nyuton qüvvəyə ekvivalent olan 110 kq gücə malik mikro-turbojetli mühərrik növündən istifadə olunur. Bu mühərrik Turbojet 896 kimi təqdim edilmişdir ki, bu da yəqin ki, 1300 nyuton nominal gücü olan Tulu-10 mikroturbojetidir. Şahid-191 daha yüksək uçuş hündürlüyü ilə yanaşı, radardan daha çox gizlədilir və bu səbəbdən döyüş tapşırıqları zamanı bu dronun gizlədilməsinə kömək etmək üçün silahların daşınması üçün daxili yer nəzərdə tutulub. Saiqə 2 daxili silah mövqeyində iki Sədid-342 bombasını daşımaq qabiliyyətinə malikdir. Sədid-342 bombalarının geri çəkilə bilən qanadları var və Sədid-1 raketindən fərqli olaraq daşımaq və atəş açmaq üçün boruya ehtiyac yoxdur; Onların Sədid-345 kimi sabit qanadları yoxdur.

Qeyd edək ki, Sədid-342 bombası yuxarıda qeyd olunan səbəblərdən hazırda Simurq ailəsinin yeganə hazırkı silahıdır.

Həmçinin, dərc edilən görüntülərə əsasən, bu dronun Oqab 4 kamerasından istifadə etdiyi görünür.

“Şahid-191”lə bağlı verilən izahatlara görə, bu dronun vəzifəsi düşmənin müdafiəsinə nüfuz edərək konkret hədəfləri və ya müdafiə hədəflərini məhv etmək kimi təsəvvür edilə bilər.

Şahid-191 ilk dəfə Qüdrət 40 sərgisində nümayiş etdirildi, lakin bu dronun texniki xüsusiyyətləri 2022-ci ildə İsfahanda keçirilən SEPAH Nailiyyətləri Sərgisində bannerdə nümayiş etdirildi. Xüsusiyyətlər arasında 30.000 fut (9.200 metr) uçuş tavanı, 500 kilometr döyüş radiusu, 4,5 saat uçuş müddəti, kəşfiyyat və döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirmək qabiliyyəti bu məxfi dronun ən vacib xüsusiyyətlərindəndir.
Bu dron üçün xüsusi olaraq kameranın yerində quraşdırılan və 3D təsvir formasında insanların və obyektlərin axtarışını təmin edən “Əbsar” adlı SAR radar növü hazırlanıb.

Şahid-191 dronunun xüsusiyyətləri:
Tapşırıq növü: Kəşfiyyat və döyüş
Uzunluğu: 2.7 metr
Qanad uzunluğu: 7.3 metr
Hündürlüyü: 0.7 metr
Döyüş məsafəsi: 500 km
Maksimum mənzili: 1500 km
Uçuş müddəti: 4,5 saat
Uçuş tavanı: 30 min fut (9144 metr)
Mühərriki: Turbojet 896
Mühərrikin gücü: 110 kq güc (1078,8 nyuton)
Maksimum sürəti: 350 km/saat
Kruiz sürəti: 200 km/saat
Çəkisi: naməlum
Maksimum uçuş çəkisi: 500 kq
Yanacağın və yükün maksimum çəkisi: 230 kq – 10 kq optik yük və 100 kq daxildəki silah
Çıxış növü: avtomobildən
Eniş növü: konki vasitəsilə
Portativ bombaların sayı: 2 Sədid-342

Şahid-161:
Şahid-161 dronu Şahid-171 dronunun 40% nümunəsidir. Bu dron kiçik və elan olunmamış mikro-turbojet mühərrikindən istifadə edir. Şahid-161 ilə bağlı izahatlarda axtarış edən və döyüş başlığı növü kimi qeyd edilmişdir. Bu məsələ bu modelin kamikadze meylli olması ehtimalını gücləndirir. Şahid-161 Simurq ailəsinin kamikadze növüdürsə, kamikadze dronunun çox bahalı olduğunu və müdafiə sistemləri kimi xüsusi hədəfləri vurmaq üçün istifadə ediləcəyini söyləmək lazımdır. Şahid-161 dronunun termal axtarıcısı mühərrikin qanadında və sağ tərəfində quraşdırılıb və dron dalış zamanı yerin daha yaxşı görünüşünü əldə edir.
“Şahid-161”in xüsusiyyətlərindən biri də müxtəlif növ buraxılışlardan atılmasının mümkünlüyüdür. Bu dronun digər növlərə nisbətən yüngülliyinə görə pnevmatik (hava) buraxılış qurğusundan istifadə edilib ki, bu da bu dronun avtomobildən daha tez buraxılmasını mümkün edir. Avtomobildən uçan Simurq ailəsinin digər üzvlərində də bu texnikadan istifadə etmək mümkündür. Bu dron çətirin köməyi ilə də yerə enə bilir və dronda təkərli eniş şassisi olmadığı üçün xüsusiyyətlər bannerindəki eniş şassisi dronun yerdə konki vasitəsindən istifadəsi ilə eyni məna daşıyır.

Şahid-161 dronunun xüsusiyyətləri:
Tapşırıq növü: Kəşfiyyat və kamikadze
Uzunluğu: 1.9 metr
Qanad uzunluğu: 5.13 metr
Hündürlüyü: 0.71 metr
Döyüş mənzili: 150 km
Maksimum mənzili: 300 km
Uçuş müddəti: 3 saat
Uçuş tavanı: 25 min fut (7620 metr)
Mühərriki: HKS microjet
Mühərrikin gücü: 40 kq güc
Maksimum sürəti: 350 km/saat
Kruiz sürəti: 150 km/saat
Çəkisi: naməlum
Maksimum uçuş çəkisi: 170 kq
Yanacağın və yükün maksimum çəkisi: 40 kq
Yük növü: axtarış edən və döyüş başlığı
Buraxılış növü: pnevmatik başlatma
Eniş növü: eniş qurğusu (skeyt), təkrar emal edilmiş paraşüt

Şahid-141:
“Şahid-141” dronunun hələ rəsmi təqdimatı olmayıb. Bu dron Şahid-171-in 40% nümunəsidir. İsfahanda keçirilən İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Nailiyyətləri Sərgisində təqdim edilən məlumata görə, Şahid-141 32 at gücünə malik Wankel 783 mühərrikindən istifadə edir və 90 kq yük daşıma qabiliyyəti sayəsində keyfiyyətli kamera və kəşfiyyat missiyası üçün 12 saatlıq uçuş müddətinə malikdir.

Şahid-141 dronunun xüsusiyyətləri:
Missiya növü: Kəşfiyyat
Uzunluğu: 1.9 metr
Qanad uzunluğu: 5.13 metr
Hündürlüyü: 0,4 metr
Kəşfiyyat mənzili: 1300 km
Maksimum mənzili: 2600 km
Uçuş müddəti: 12 saat
Uçuş tavanı: 15 min fut (4572 metr)
Mühərriki: 32 at gücünə malik Wankel 783 porşenli
Maksimum sürəti: 220 km/saat
Kruiz sürəti: 150 km/saat
Çəkisi: naməlum
Maksimum uçuş çəkisi: 200 kq
Yanacağın və yükün maksimum çəkisi: 90 kq
Uçuş növü: avtomobildən
Eniş növü: konki vasitəsilə

15%-lik Şahid-171 nümunəsi:
Bu nümunə haqqında məlumat və şəkil mövcud deyil, lakin qeyd etmək olar ki, bu nümunə RQ-170 dronunun əks mühəndisliyi zamanı hazırlanmış ilk nümunədir. Qəndəhar yırtıcısının 15%-lik nümunəsinin qurulması bu dronun uçuş quruluşunu daha yaxşı başa düşməyə kömək etdi və bu, məxfi dron ailəsinin qurulmasını və istifadəsini sürətləndirdi.

Səmavat dronu:
“Səmavat” dronu ilk dəfə Bircənddə SEPAH-ın Nailiyyətlər Sərgisində nümayiş etdirilib. Bu dron Şahid-161 dronuna bərabərdir və bulud gücləndirməsi üçün istifadə olunur. Bulud gücləndirmə yağışı artırmaq üçün istifadə olunmaqla yanaşı, dolunun qarşısını almaq üçün də istifadə olunur. Bulud gücləndirilməsi üçün Səmavat dronundan istifadə üsulu ondan ibarətdir ki, dronun sonunda və mühərrikin hər iki tərəfində gümüş yodid metalının qoyulması üçün yerlər var. Bu drondan istifadə olunaraq buludun içərisində qar kristalları və ya üzərinə su yığmaq üçün kristallar yaratmaq mümkündür. Nəticədə isə yağışa səbəb olacaq hissəciklər yaranır.
Dərc edilmiş məlumata görə, “Səmavat” dronundan müşahidə və döyüş tapşırıqları üçün istifadə oluna bilər və bu məqsədlə gümüş yodid metalları drondan ayırmaq mümkündür. Səmavat bannerində verilən gövdə uzunluğu 1,7 metrdən başqa, digər texniki göstəricilər Şahid-161-ə çox bənzəyir.

Əməliyyat tarixçəsi:
Məxfi dronlardan ibarət Şahid ailəsi SEPAH Hərbi Hava Qüvvələrində geniş şəkildə yerləşdirilib və indiyədək çoxlu sayda kəşfiyyat və döyüş əməliyyatları həyata keçirib. Amma rəsmi olaraq elan edilən ilk döyüş əməliyyatı 18 iyun 2017-cı ildə Suriyada İŞİD-ə qarşı Qədr Gecəsi əməliyyatında Şahid 181 və 191 dronlarından istifadəsi ilə bağlıdır. Məsələnin məxfiliyinə və həssaslığına görə, bu kateqoriyadan olan dronların əksər missiyaları rəsmi olaraq açıqlanmır və onların əməliyyatlarının keyfiyyəti haqqında çox məlumat verilmir.

İngilis, rus, ərəb, kürd, fars, ivrit və çin dillərində Şahid-171 və Məxfi Şahid Dron Ailəsi posterlər toplusu:

İslam Dünyası Xəbərlərinin materiallarından istifadəyə yalnız mənbə və “İslam Dünyası Xəbərləri” adı qeyd edilməklə icazə verilir.