Qüdsün yəhudiləşdirilməsi: İsrailin “demoqrafik” müqəddəs şəhəri etnik təmizləmə planı

Ərəb-İsrail münaqişəsi başlayandan bəri Qüds fələstinlilərlə onların işğalçıları arasında siyasi həll yolu tapmaq cəhdlərində büdrəmə olub. Bununla belə, son vaxtlar İsraildə ifrat sağçı sionist partiyaların hakimiyyətə gəlməsindən sonra Müqəddəs şəhər və onun Məscidül-Əqsa ətrafında vəziyyət kritik dönüş nöqtəsinə çatıb.

Yanvarın 3-də Otzma Yehudit partiyasının rəhbəri İtamar Ben Qvir rəsmi İsrail təhlükəsizlik qüvvələri adı altında Əl-Əqsa məscidinin həyətinə soxularaq seçki kampaniyası zamanı verdiyi vədləri yerinə yetirib. Bununla da ekstremist milli təhlükəsizlik naziri 2000-ci ildə keçmiş baş nazir Ariel Şaron tərəfindən İkinci İntifadaya (həmçinin Əl-Əqsa İntifadası kimi də tanınır) başlayan oxşar aksiyadan sonra belə bir addım atan ilk rəsmi şəxs oldu.

Əl-Əqsaya hücum, düşünülmüş addımdır

Bir çox siyasi analitiklər İsrail polisi və Baş Təhlükəsizlik Agentliyi (Şin Bet) tərəfindən koordinasiya edilmiş və Baş nazir Benyamin Netanyahunun əvvəlcədən xəbərdarlığı ilə Ben Qvirin məscidə hücumunun yeni hökumətin Qüds şəhəri və Əl-Əqsa məscidi ilə bağlı siyasətinin göstəricisi olduğu qənaətindədir.

İsrail tarixinin ən ifrat sağçı və ifrat hökumətinin qeyri-qanuni məskunlaşmaların gücləndirilməsi və Məscidül-Əqsanın tarixi statusunun dəyişdirilməsi prosesində olduğu bildirilir.

Təhlilçi Ayman əl-Rəfati “The Cradle” qəzetinə bildirib ki, məscidin həyətinə basqın edilməsi, eləcə də yanvarın ortalarında İordaniya səfiri Qassan əl-Majalinin məscidə girişinə qadağa qoyulmasının iki nəticəsi var:

“Birincisi, 2021-ci ildə Seyf əl-Qüds (Qüds Qılıncı) döyüşündən sonra yaranmış və bu cür tətbiqlər nəticəsində yaranmış psixoloji mühafizəni pozmaq cəhdidir; İkincisi, İordaniyanın Əl-Əqsa üzərindəki qəyyumluq sərhədini azaltmaq”

İşğalçı hakimiyyət həmçinin İordan çayının qərb sahilindəki Hebron (Əl-Xəlil) şəhərindəki İbrahimi məscidinin təcrübəsini təkrarlamağa, Əl-Əqsanı müsəlmanlar və yəhudilər arasında zaman və məkana bölməyə çalışır.

İsrail ümid edir ki, məscidə basqınlar işğal edilmiş İordan çayının qərb sahili və Qüds, Qəzza müqavimət döyüşçüləri və ya onun milli təhlükəsizlik və sabitliyə potensial təsiri ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə edən İsrailin sol və mərkəz partiyalarının ciddi reaksiyası olmadan baş tutacaq.

Lakin Ben-Qvir və İsrail polisinin hərəkətləri təhlükəli olsa da, Əl-Əqsa məscidinin xarabalıqları üzərində tikili tikmək istəyən Yəhudi Məbədi qruplaşmasının ekstremistlərinin istəkləri ilə üst-üstə düşmür.

Əl-Əqsanın yəhudiləşdirilməsi

Ben Qvir milli təhlükəsizlik naziri vəzifəsinə gəldiyi gün Sinedrionun yeni şurasının vəkili Aviad Fisoli (ekstremist Məbəd məskunlaşması qruplarının mərkəzi ravvin qurumu) İsrailin Qüdsdəki polis komissarına məktub göndərərək, nazirlə birlikdə dinləyicilərdən tələbləri barədə ona məlumat vermələrini və hökumətdən və polisdən gözləyə biləcəkləri dəstəyin səviyyəsini müəyyən etmələrini xahiş etdi.

Məktubda hər biri Əl-Əqsa məscidinin bölünməsinə səbəb olan 11 tələb var idi.

Bunlara daxildir:
Ekstremistlərin məscidə basqın edə biləcəyi saatların uzadılması;
Məscid daxilində namaz qılmaq və dini ayinləri yerinə yetirmək imkanı vermək;
Həftə ərzində məscidin reydlər üçün açılması;
Məscidə “müqəddəs alətlər”, o cümlədən Tövrat vərəqləri, Əhd sandığı, borular, həmçinin bitki və heyvan qurbanları təklifləri;
Məscidül-Əqsada yəhudi sinaqoqunun yaradılması;
Ekstremistlərin polis müşayiətinin dayandırılması;
1967-ci ildən işğalçı hakimiyyət tərəfindən idarə olunan təkcə Muğrabi Qapısı deyil, bütün qapıların basqın edilməsinə icazə verilməsi;
İslami hadisələr zamanı məscidi içəri girənlərdən qorumamaq;
Əqsada bütün dinlər üçün “bərabər hüquq” elan edilməsi;
Yəhudilərin məsciddən qovulması siyasətinin ləğvi;
Əl-Əqsa kompleksinə baxan və hazırda İsrail Təhlükəsizlik Nazirliyinin nəzarətində olan tarixi Tənziyə Məktəbində sinaqoqun qapısının bütün yəhudilərə açılması;

2022-ci ilin aprel ayında məbəd qrupunun ekstremistləri Əl-Əqsada Pasxa qurbanını kəsmək üçün icazə almaq üçün kampaniyaya başladılar.

Rafael Morris adlı ekstremist yəhudi köçkünün başçılıq etdiyi “Məbəd dağına qayıdış” hərəkatı yanvarın əvvəlində Ben Qvirə mesaj göndərərək məscid həyətlərində “Pasxa qurbanlarının” kəsilməsini asanlaşdırmaq üçün kömək istəyib.

Məktubunda qrup bildirib ki, əsl sağçı hökumətin formalaşması “tacı əvvəlki şöhrətinə qaytarmaq və təxminən iki min ildən sonra ilk dəfə Pasxa qurbanını yeniləmək üçün əla fürsətdir”. Onlar hesab edirlər ki, bu əməl “üçüncü Məbədin tikintisinin başlanğıcı kimi tarix səhifələrində yazılacaq”.

“İnkişaf”: demoqrafik mühəndislik üçün bəhanə

Qüdsdəki quruda, dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən davam edən qazıntılar və yolların və körpülərin tikintisi ilə məskunlaşma ambisiyaları gücləndirilir. Məscidül-Əqsada məskunlaşan fələstinli mühafizəçi Mahmud Abu Arqub “The Cradle” qəzetinə deyib ki, İsrail polisi Qüds və “Murabitun”a (İslam ziyarətgahlarını düşmən kafirlərdən qorumaq vəzifəsi verilmiş mühafizəçilər) məscidin xarab olmuş hissələrini bərpa etməyə mane olur.

Bu arada, məscidə basqın edən mühacirlərin sayının artması ilə bağlı bir sıra layihələr həyata keçirilir.

Fələstin İnformasiya Mərkəzi Maata-nın məlumatına görə, keçən il təxminən 55 min mühacirlər Məscidül-Əqsaya hücum edib, 2021-ci ildə bu rəqəm 34 min idi. Əbu Arqub həmçinin qeyd edib ki, İsrail hökuməti 2022-ci ildə Muğrabi Qapısını Əl-Buraq meydanına birləşdirən taxta Muğrabi körpüsünün genişləndirilməsi layihəsinə başlayıb və bu körpüdən məskunlaşanlar və “turistlər” məscidin həyətlərinə daxil olmaq üçün istifadə edirlər.

Fələstin Azadlıq Təşkilatının (FAT) Qüds məsələləri üzrə rəhbəri Adnan əl-Hüseyni hesab edir ki, körpünün genişləndirilməsi layihəsi məskunlaşanların hücumlarını artırmaq məqsədi daşıyır və motorlu nəqliyyat vasitələrinin girişini asanlaşdırmaqla böyük məskunlaşma layihəsinə yol açır.

Əbu Arqub proqnozlaşdırır ki, “Ramazan ayında (gələn ilin martında) Dəməşq qapısı ətrafında böyük iğtişaşlar başlaya bilər. İşğal bu bölgəni yəhudiləşdirmə və ilhaq etməyə hazırlaşarkən ona əlavə məhdudiyyətlər qoyur”.

Bir nəqliyyat şəbəkəsini inkişaf etdirmək bəhanəsi ilə israillilər zamanla Yerusəlimlilərdən daha çox torpaq almaq üçün yarışırlar. Yanvarın ortalarında Qüds Bələdiyyəsinin Yerli Planlaşdırma və Tikinti Komitəsi Qüdsün şərqi və qərbini birləşdirən yüngül relsli sistem qurmaq planlarını təsdiqləyib.

Onlar iddia edirlər ki, bu layihə “Yerusəlimin nəqliyyat sıxlığını azaltmaq üçün müasir nəqliyyat inqilabı”nın bir hissəsidir. Bununla belə, Qüds tədqiqatçısı Nevin Nəcib 2028-ci ildə tamamlanması planlaşdırılan marşrutun işğalçı bələdiyyəyə Yerusəlimlilərə aid daha çox torpaq və əmlakı ələ keçirmək üçün bəhanə verəcəyini müdafiə edir.

Nəcibin “The Cradle”ə izah etdiyi kimi, “Gələcəkdə işğal bələdiyyəsi Qüdslülərin yüz illərdir sahib olduqları evlərin qatarın qarşısında dayandıqları üçün sökülməsini və ya yol boyu daha çox təhlükəsizlik tədbirlərini tələb edəcək. Bu ssenari daha əvvəl 9 il əvvəl Şüafət şəhərinin işğalı zamanı həyata keçirilib və onlarla insan eyni bəhanə ilə evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb”.

Paralel olaraq, işğalçı hakimiyyət və məbəd qrupları Əl-Əqsa məscidinin altında tunellər qazmağa davam edir. Yanvarın 10-da Yerusəlimdəki mənbələr İçərişəhərin divarından keçən və Silvan şəhərindən Muğrabi Qapısı yaxınlığındakı bir nöqtəyə qədər uzanan dörd metr enində yeni tunelin aşkar edildiyini bildirdilər.
“Tunellərin məqsədi işğalçı dövlətlə hərtərəfli qarşıdurmadan qaçmaq üçün zəlzələ kimi təbii amillər nəticəsində Əl-Əqsa məscidinin sökülməsinə şərait yaratmaqdır”, – Nəcib izah edir.

“Yerusəlimdəki qəriblər”

Bununla belə, İsrailin ən təhlükəli inkişafı Qüds Tətbiqi Araşdırmalar İnstitutunun (ARİJ) göstərdiyi kimi, Müqəddəs Şəhərdə demoqrafik tarazlığı yəhudi əhalinin xeyrinə dəyişməyi nəzərdə tutan “Böyük Qüds” planının həyata keçirilməsidir.

2022-ci ilin sonlarında açıqlanan hesabatda institut İsrailin Qüdsə dörd əsas məskunlaşma blokunu – Givat Zeev, Ma’ale Adumim, Qush Etzion və Psagot əlavə etməyə başladığını bildirdi. Bu addımın şəhər əhalisi arasında fələstinlilərin faizini 37 faizdən 21 faizə endirəcəyi gözlənilir.

ARIJ-in direktoru Cad İsaak mətbuata açıqlamasında İsrail hökumətinin 2022-ci ildə bir neçə məskunlaşma layihəsini, o cümlədən Qüdsdə 4900 yaşayış binasının, şəhərin şimalındakı Atarot bölgəsində Wadi Al Juz ərazisində 710.000 kvadratmetrdən çox layihədə 9000 yaşayış binasının və “Silikon Vadisi” qəsəbəsinin tikintisini təsdiqlədiyini bildirib.

Bundan əlavə, orada yaşayan köçkünlərin sayını artırmaq və fələstinliləri çıxarmaq və ya sökmək əmri verməklə Şeyx Cərrah bölgəsi və Silvan şəhərini qarışıq ərazilərə çevirmək planları var.

2022-ci ildə ARIJ 138 ev sökülməsini və Qüds torpaqlarına 273 məskunlaşmanın təcavüzünü sənədləşdirib. Bundan əlavə, İsrailin işğalçı hakimiyyət orqanları daha çox əmlakın ələ keçirilməsi üçün Məskunlaşma və Torpaq Qeydiyyatı Layihəsini başlatdılar ki, bu da torpağın 80 faizinin “qeyri-qanuni mülk” kimi qeydiyyata alınmasına, İshaqın qeyd etdiyi kimi fələstinliləri “Qüdsdə yad” vəziyyətinə gətirə bilər.

Əl-Qüds üçün ekzistensial təhlükə

İşğalçı hakimiyyət Fələstin məktəblərində Fələstin kurikulumunun tədrisinə mane olmağa çalışdığı üçün şəhərdəki fələstinlilər sistematik şəkildə kənarlaşdırılma ilə üzləşirlər. Keçən il iki məktəbin lisenziyaları guya “İsrail dövlətinə və ordusuna qarşı təhrik” ehtiva edən tədris proqramları adı altında ləğv edilib.

Faysal Huseyni Fondunun məlumatına görə, Qüdsdə Fələstin təhsil sisteminə bağlı 146 məktəbdə oxuyan 45,500-ə yaxın şagird İsrail kurrikuluma məcbur edilmə riski altındadır.

1967-ci ildə Qüdsün işğalından sonra sağ və sol bütün İsrail hökumətləri şəhəri yəhudiləşdirmək üçün layihələr həyata keçirdilər. Lakin israillilərin özlərinin İsrail tarixində ən sağçı adlandırdıqları hazırkı İsrail hökuməti şəhər üçün böyük təhlükə yaradır.

Sağçı fraksiyaların şəhəri yəhudiləşdirmək və Məscidül-Əqsanı yıxmaq üçün görünməmiş fürsəti var. Fələstində, Livanda və başqa yerlərdə müqavimət liderlərinin dəfələrlə xəbərdarlıq etdiyi kimi, belə bir addım böyük regional müharibəyə çevrilə biləcək başqa bir münaqişəyə səbəb ola bilər.

Mənbə