Cəmil Həsənli: “Azərbaycanın ana dilində təhsil sisteminin və iqtisadiyyatının beli qırılıb!”
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Özbəkistanın Səmərqənd Sammitində və Türk Dövlətləri Təşkilatının Zirvə toplantısında söylədiyi fikirlər bu ölkədə çoxlu reaksiyalara səbəb olub. O, üzvlərdən qeyri-türk hökumətlərində türk əsilli vətəndaşlar üçün ana dilində təhsil imkanının təmin edilməsini tələb edib. O, Azərbaycan Respublikasının sərhədlərinin o tayında yaşayan və azəri dilində oxuyub-yazmaqdan məhrum olan 40 milyon azərbaycanlıdan da danışıb. Amma deyəsən Əliyevin sözləri əks nəticə verib və Azərbaycan Respublikasının problemlərinin qalmaqalına səbəb olub!
Əliyev, ana dilindən məhrum olan 40 milyon azərbaycanlı arasında bu ölkələrdə digər etnik qruplarla birlikdə yaşayan İran və Gürcüstan vətəndaşları nəzərdə tutub. Bu sözlər əslində cəmi 10 milyona yaxın olan Azərbaycan Respublikasının cəmiyyət cəhətdən zəif olmasına aiddir. 30 etnik qrupdan ibarət 10 milyonluq, tərkibində azərilərin (Qafqaz türkləri və tatarları) sayı əhalinin üçdə birinə belə çatmayan əhali! Ana dilində təhsildən məhrum olmaqla yanaşı, digər etnik qrupların ictimai yerlərdə öz ana dilində danışmaq hüququ yoxdur, onların adları və faktiki əhalisinin sayı da inkar edilir; Amma Qarabağın bütün müharibələrində ən çox ölən və yaralananlar onlarla bağlıdır.
Həm də bu 10 milyon insanın heç də hamısı Azərbaycan Respublikasında yaşamır! Və ən optimist ssenaridə dörd milyon vətəndaş xaricə miqrasiya edib və indi ölkənin cəmi altı milyon əhalisi var. Bu ölkənin rəsmi və inzibati dili latın əlifbası ilə Azəri dilidir, hökumət bunu Azərbaycan türkü adlandırır və türkcə fellərin qarışığı, ümumiyyətlə fars, ərəb, rus, türk və son vaxtlar ingiliscə kəlmələrdən təşkil olunub. Hökumətin istifadə etdiyi rəsmi dil bəzi islahatlarla İstanbul türkcəsinə dəyişdi, lakin bu ölkənin xalqı qeyri İstanbul türkcəsindən istifadə edir. Bu ölkənin ikinci ən çox yayılmış dili, əvvəlki nəslin hər kəsin öyrəndiyi və məktəbdə istifadə etdiyi kiril əlifbalı ilə rus dilidir. Bu ölkənin məktəblərində rus dilinin tədrisi hələ də adi haldır və bu ölkənin strukturunu tənzimləyən standartlar və Rusiya Federasiyasında iki milyon immiqrantın olması bu məsələni daha da ağırlaşdırır.
Daha çox oxuyun: Əliyevin Türk Dövlətləri Təşkilatında özünü göstərməsi
Azərbaycanda təhsil problemi
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sabiq nümayəndəsi, müxalifətdə olan “Milli Şura”nın sədri Cəmil Həsənli Səmərqənd sammitində İlham Əliyevin sözlərini tənqid edərək deyib: “Azərbaycan Respublikasında hakim tayfa hökumətinin başçısı, İran azərbaycanlılarının öz ana dilində təhsil almaq hüququnun dəstəklənməsi haqqında danışması, Azərbaycan Respublikasında azərbaycan dili təhsilində xaotik vəziyyətin yaradılmasında Bakı hökumətinin fəaliyyəti ilə açıq şəkildə ziddiyyət təşkil edir”.
Cəmil Həsənli “Azadlıq” xəbər saytında Əliyevin anti-İran sözlərini alqışlayaraq qeyd edib və əlavə edib: “Adam (İlham Əliyev) hər kvaratal gedib Putinə hesabat verir ki, Azərbaycanda rus məktəblərinin sayı 35 faizdir. Yəni onun rəhbərlik etdiyi ölkədə hər üç uşaqdan biri rus dilində oxuyur. Bir az da kəsir qalır. Yəni İlham Əliyevin idarəçiliyi dövründə rus dili yenidən Azərbaycanda əsas ünsiyyət dillərindən birinə çevrilib.”.
O, bu ölkədə azərbaycan dili təhsilinin aşağı səviyyədə olduğunu dilə gətirərək bildirib: “Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının məlumatına görə 4-5 il əvvəl təhsilin şıdırğı vaxtında Azərbaycan bölməsində buraxılış imtahanında iştirak edən 9-cu sinif şagirdlərinin 55,85 faizi ana dili fənni üzrə “2”, “2,5” və “3” qiyməti almışlar. 11-ci siniflər üzrə bu göstərici 45.67 faiz olub. Bəyənmədiyimiz Sovet dövründə bu göstərci heç vaxt 10 faizdən yuxarı olmayıb”.
Əliyevin İranda azərbaycanlıların öz ana dilində təhsil almaq hüququ ilə bağlı sözlərini alqışlayan Həsənli vurğulayıb: “40 milyonluq soydaşlarımızın (İran azərilərinin) ana dilində təhsil almasını arzulamaq əlbəttə mütərəqqi ideyadır. Ancaq ilk növbədə öz ana dilində maarifdən yetim qalmış bu 55,85 faizin dərdinə carə qılmaq lazımdır”.
Bu siyasi fəal Azərbaycan Respublikasında təhsilin pis vəziyyətinə toxunaraq əlavə etdi: “Şübhəsiz ki, bizim ölkədə rus məktəblərinin 35 faizə çatması yalnız siyasi məsələ deyil, həm də Azərbaycan dilində təhsilin belinin qırılması hesabınadır. Yeri gəlmişkən hər iki buraxılış siniflərində riyaziyyat fənni üzrə göstəricilər də ana dili göztəriciləri kimidir”.
O, rusdilli məktəblərin artım tendensiyası ilə bağlı statistik məlumatları təqdim edərək bildirdi: “Bizim ölkədə rus məktəblərinin xüsusi çəkisinin sürətlə artması (İlham Əliyev hakimiyyətə gələndə hər beş nəfərdən biri rus məktəblərində oxuyurdu, indi hər üç nəfərdən biri rus məktəblərində oxuyur) bir tərəfdən Putinə yaraınmaqla bağlıdırsa, digər tərəfdən Azərbaycan dilində təhsilin keyfiyyətinin sürətlə aşağı düşməsi, bu dildə internet resursalarının ana dilli məktəblərə daxil ola bilməməsi, hakim elitanın (o cümlədən hakim ailənin) rus dilli olması, öz aralarında rus dilində danışması ilə bağlıdır. Yənə 40 milyon qalsın bir tərəfə, biz öz ölkəmizdə assimliyasiya oluruq, rus dilində məktəblərin sayının 35 faizə çatması bu deməkdir. Ölkəmizin hüdudlarından kənardakı 40 milyon soydaşımızın hüquqlarının, təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə gəldikdə, burada da vəziyyət ruscadır. İlham Əliyevin idarəçiliyi dövründə ölkənin əmək qabiliyyətli 5 milyondan bir qədər artıq əhalisinin 35 faizi Azərbaycanı tərk edib, cəlayi-vətən olub və indi də sərhədlər bağlı olduğundan öz ölkələrinə qayıda bilmirlər. Aylarla 10 minlərlə Azərbaycanlı Dağıstanda sərgərdan vəziyyətdə qalıb qeydiyyatda olduğu ölkəsinə gələ bilmir. Pandemiya bütün dünyada leksikondan çıxıb İlham Əliyev nəinki sərhədləri o 40 milyonun üzünə bağlayıb, hətta qonşu ölkələrə iş, çörək, dolanışıq dalınca gedən bizim 10 milyonluq əhalinin 2 milyondan çoxu öz vətəninə qayıda bilmir. O 40 milyonun bir zərrəsi olan Gürcüstan azərbaycanlıları öz doğmalarını ziyarət edə bilmir. Nə isə təmtəraqlı bəyanatlar vermək asandır… “.
Rəy