Orta Asiyada baş verən son hadisələr, 16 Sentyabr 2023

Əfqanıstan:
1- Kapisa:
Sentyabrın 8-də Mahmud Raqi şəhərində yerləşən Əli Xeyl kəndində Taliban və Əfqanıstan Milli Döyüş Qrupu arasında baş verən qarşıdurma nəticəsində iki Taliban silahlısı və Əkbər Şah adlı Əfqanıstan Milli Döyüş Qrupunun üzvü öldürülüb.

2- Təxar:
Sentyabrın 12-də Taliban kəşfiyyat idarəsinin silahlıları Taleqan şəhərinin Badam-Dərə bölgəsində Əhməd Məsud qüvvələri ilə əməkdaşlıqda ittiham olunaraq, əvvəlki hökumətdəki Xalq Bəsic qüvvələrinin komandiri Həyatullah adlı şəxsi güllələyiblər.

3- Bədəxşan:
Sentyabrın 7-də Taliban Kəşfiyyat İdarəsinin Feyzabad şəhərində İŞİD-in sığınacağına qarşı keçirdiyi əməliyyat nəticəsində 12 İŞİD üzvü həbs edilib. Həmçinin İŞİD-in bu sığınacağından 2 ədəd Kalaşnikov silahı, külli miqdarda döyüş patronu, əldəqayırma lüləli bombalar, rabitə və texniki vasitələr və bir neçə kompüter aşkar edilib.

4- Bəlx:
Sentyabrın 7-də Taliban Kəşfiyyat İdarəsinin silahlıları Məzari-Şərifin sülh bölgəsində Məzari-Şərifin 8-ci bölgəsinin təhlükəsizlik zabitinin müavini polkovnik Feyz Əskəriarı qətlə yetiriblər. Yerli mənbələrin açıqlamalarına görə, əvvəlki Əfqanıstan hökumətinin süqutundan sonra polkovnik Feyz Əskəriyar Taliban hökumətindən amnistiya məktubu alıb və şəxsi işləri ilə məşğul olub.

5- Səmənqan:
Sentyabrın 6-da naməlum silahlı şəxslər Xalem rayonunda Taliban hökumətinin ondalıq və zəkat toplama şöbəsinin silahlılarından üçünü qətlə yetiriblər. Bu hücumdan sonra naməlum silahlı şəxslər Talibanın silahlarını və avtomobilini qarət ediblər.

6- Nənqərhar:
Sentyabrın 15-də Taliban hökumətinin xarici işlər naziri Moləvi Əmir Xan Müttəqi və Pakistanın Kabildəki səfiri Obaidur Rahman Nizamani-nin səfərindən sonra Torxam sərhəd keçid məntəqəsi on gün bağlı qaldıqdan sonra yenidən açılıb. Bu görüşdə Taliban hökumətinin xarici işlər naziri Torxam sərhəd keçidinin yenidən açılması müqabilində Pakistan səfirinə təhlükəsizlik zəmanəti verib.

7- Kabil:
Sentyabrın 13-də Çinin Əfqanıstandakı yeni səfiri Jao Xing Əfqanıstan prezident sarayında keçirilən mərasimdə etimadnaməsini Taliban hökumətinin baş naziri Molla Məhəmməd Həsən Axunda təqdim edib. Bu mərasimdə Talibanın xarici işlər naziri Əmir Xan Mötəqi də iştirak edib. Çinin Kabildəki keçmiş səfiri Vanq Yu-nun missiyası beş ildən sonra keçən ay başa çatıb. Bu, ilk dəfədir ki, xarici ölkənin səfiri etimadnaməsini Taliban hökumətinə təqdim edir.

8- Sentyabrın 9-da Qazaxıstan Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin müavini Rəsulan Sisembayev Əfqanıstanda terror qruplaşmalarının mövcudluğundan narahatlığını bildirərkən deyib ki, İŞİD-in Əfqanıstandakı Xorasan qolunun üzvlərinin sayı artıb. Əfqanıstanda 6 min nəfər və İŞİD üzvlərinin artması ilə Orta Asiya ölkələrinin təhlükəsizliyi də təhdid altındadır.

9- Sentyabrın 9-da Əfqanıstan İslam Respublikasının Siyasi və Konsul Nümayəndəliklərinin Koordinasiya Şurası Əfqanıstanın Milli Qəhrəmanı Əhməd Şah Məsudun şəhadətinin 22-ci ildönümü ilə əlaqədar bəyanat yayaraq bildirib ki, Əfqanıstanda siyasi, sosial, insan haqları və təhlükəsizlik böhranı günü-gündən daha da ağırlaşır və bu böhran region ölkələrini və bütün dünyanı təhdid edir.

10- Sentyabrın 11-də Türkiyə hökuməti keçmiş Əfqanıstan hökumət rəsmilərinin İstanbulda “Əfqanıstanda Səmərəli Siyasi Sistem və Sabit Sülh” başlıqlı toplantısını siyasi və təhlükəsizlik səbəblərinə görə ləğv etdi. Bu görüş Əfqanıstanın əvvəlki hökumətinin siyasətçiləri və rəsmilərinin iştirakı ilə Əfqanıstan Vətəndaşlar Partiyası adından keçirilməli idi.

11- Sentyabrın 12-də ABŞ-ın Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Vest Stimson analitik mərkəzində çıxışı zamanı dedi: “Taliban son iki ildə Əfqanıstanda 8 mühüm İŞİD komandirini öldürüb”. O, daha sonra deyib ki, Taliban mübarizəsinin İŞİD-in fəaliyyətinə təsirini şişirtmək istəmir, lakin İŞİD-in mülki şəxslərə, xüsusən də həzaralara qarşı hücumları əvvəlki qədər deyil.

Özbəkistan:
1- Sentyabrın 12-də sionist rejimin əkinçilik naziri Avi Dixter, əkinçilik naziri Əziz Vitov və Özbəkistanın su naziri Şövkət Rəhimov Səmərqənddə Ərzaq Təhlükəsizliyi üzrə Beynəlxalq Konfrans çərçivəsində görüşüblər. Bu görüşdə kənd təsərrüfatının inkişafı və yeni və zəruri texnologiyaların tətbiqi ilə bağlı İsrailin kənd təsərrüfatı təcrübəsinin və yeni texnologiyaların Özbəkistana ötürülməsi məsələləri müzakirə edilib. Bu görüşün yekunu olaraq İsrailin yeni kənd təsərrüfatı texnologiyalarının Özbəkistanda istifadəsinə dair anlaşma memorandumu imzalanıb.

2- Sentyabrın 15-də Özbəkistan Prezidenti Şövkət Mirzəyev Düşənbədə Aral Gölü Xilasetmə Fondunun təsisçi ölkələrinin rəhbərlərinin görüşü zamanı Taliban hökuməti tərəfindən Qoş Təpə kanalının tikintisindən narahatlığını ifadə edərkən bildirib: “Bilirsiniz ki, Əfqanıstan bu kanalı fəal şəkildə tikir, yəni onun yaradılması Mərkəzi Asiyada su rejimini və balansını kökündən dəyişəcək. Biz Əfqanıstanın iştirakı ilə Mərkəzi Asiya ölkələrinin elmi-tədqiqat müəssisələrinin iştirakı ilə Qoştəpə kanalının tikintisinin bütün aspektlərini və onun Amudəryanın su rejiminə təsirini araşdırmaq üçün birgə işçi qrupunun yaradılmasını zəruri hesab edirik”.

Tacikistan:
1- Sentyabrın 9-da Prezident Co Bayden və ABŞ Dövlət Katibi Entoni Blinken Tacikistanın müstəqilliyinin ildönümü münasibətilə prezident Emoməli Rəhmona və Tacikistan xalqını təbrik etdilər. Amerikanın Tacikistanla tərəfdaşlığının qlobal səviyyədə təsirinə işarə edən Co Bayden deyib: “Biz regional təhlükəsizlik və terrorizmlə mübarizə sahəsində əməkdaşlığı genişləndirmişik. Biz qlobal çağırışları həll etmək və inklüziv iqtisadi artımı dəstəkləmək üçün çalışmışıq. Birləşmiş Ştatlar Tacikistanın iqlimlə bağlı rəhbərliyini, o cümlədən hər yerdə insanların təhlükəsizliyi və rifahı üçün vacib olan su təhlükəsizliyini inkişaf etdirmək üçün işinizi dəstəkləyir”.

Pakistan:
1- Hayber-Paxtunxva:

• Sentyabrın 7-də Təhrik-e-Taliban Pakistan (TTP) silahlılarının Hayber Agentliyinin Barah Tehsil bölgəsində Pakistan ordusunun nəzarət-buraxılış məntəqəsinə hücumu nəticəsində bir neçə pakistanlı əsgər yaralanıb.
• Sentyabrın 9-da Şimali Vəziristan rayonunun Mir Əli Tehsil bölgəsində naməlum silahlı şəxslərlə (ehtimal ki, Təhrik-e-Taliban Pakistan) Pakistan ordusu qüvvələri arasında toqquşma nəticəsində Cəmşid Əli Xan adlı Pakistan ordusunun zabiti öldürülüb.
• Sentyabrın 13-də Şimali Vəziristan bölgəsinin Razmak bölgəsində Pakistan ordusunun qüvvələrinə Təhrik-e-Taliban Pakistan (TTP) snayperinin hücumu nəticəsində iki pakistanlı əsgər həlak olub və yaralanıb.
• Sentyabrın 14-də Təhrik-e-Taliban Pakistan (TTP) silahlılarının Pakistan ordusunun Kvetta şəhərində Tangi Vəli bölgəsindəki nəzarət-buraxılış məntəqəsinə hücumu nəticəsində üç Təhrik-e-Taliban silahlısı və iki pakistanlı əsgər ölüb və ya yaralanıb.
• Sentyabrın 14-də Pakistanın Təhrik-e-Taliban Hərbi Komissiyası (TTP) məktubla bu qrupun Şimali və Cənubi Vəziristandakı qubernatorlarına və hərbi rəsmilərinə Əfqanıstan Talibanından qoşun qəbul etməkdən çəkinməyi əmr edib.

• Sentyabrın 15-də Pişavərin Fəqirabad bölgəsində Pakistan Terrorla Mübarizə Polisi (CTD) ilə İŞİD-in Xorasan qolunun üzvləri arasında baş verən qarşıdurma nəticəsində İŞİD Xorasan qolunun 3 üzvü öldürülüb.

2- Sentyabrın 13-də Pakistanın müvəqqəti hökumətinin baş naziri Ənvər Haq Kakar Pakistanın “Aaj” televiziyasına verdiyi müsahibədə dedi: “Hər hansı qanuni yaşayış sənədləri olmayan əfqanlar üçün, biz bəzi işlərə başlayacağıq. Qanuni sənədləri olmayan xaricilər Pakistanı tərk etməlidirlər”.