Orta Asiyada baş verən son hadisələr, 5 Avqust 2023

Əfqanıstan:
1- Pərvan:
-İyulun 22-də “Əfqanıstan Anonim Ordular Cəbhəsi” qrupunun silahlıları (ən yeni anti-Taliban qruplaşması) Pərvan əyalətində yerləşən Şeyx Əli rayonunda Qari Abdullah Momeni və Qari Tur Məhəmməd Sənqəri adlı iki Taliban silahlısını qətlə yetirib.
-Avqustun 4-də “Əfqanıstan Anonim Ordular Cəbhəsi” qrupunun silahlıları Səmənqan vilayətində yerləşən Həzrət Sultan rayonu və Pərvan vilayətində yerləşən Kuh Safi rayonunda iki ayrı hücumu zamanı üç Taliban silahlısını qətlə yetirib.

2- Qəzni:
İyulun 29-da Taliban kəşfiyyat idarəsinin Qəzni əyalətində İŞİD-in sığınacaqlarına qarşı keçirdiyi iki ayrı əməliyyat nəticəsində 5 İŞİD üzvü öldürülüb, 5 İŞİD üzvü isə həbs edilib. Bu əməliyyatlar Qəzni şəhərinin Əndər rayonu və Şamir bölgəsində aparılıb, əməliyyat zamanı kiçik silah, Kalaşnikov avtomatı, partlayıcı maddələr, kamikadze jiletləri və külli miqdarda sursat da aşkar edilib.

3- Kabil:
İyulun 31-də Taliban hökumətinin Baş Nazirliyi Aparatının sosial kommunikasiyalar şöbəsinin rəhbəri Moləvi Həqqaninin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti seminariyada Əfqanıstanın Şiə Alimlər Şurasının nümayəndələri ilə görüşüb. Bu görüşdə Moləvi Həqqani Məhərrəm ayı ərzində Taliban hökumətinin fəaliyyətlərindən danışıb. Həmçinin Əfqanıstanın Şiə Alimlər Şurasının nümayəndələri Taliban hökumət rəsmilərinin Məhərrəm mərasimləri ilə bağlı qeyri etik davranışlarını və Əfqanıstanın bəzi bölgələrində, o cümlədən Qəzni şəhərində əzadarlara atəş açmasını kəskin tənqid edib.

4- Paktiya:
Avqustun 2-də Taliban hökumətinin müdafiə naziri Moləvi Məhəmməd Yaqub Mücahid, Qardiz şəhərinin kənarında yerləşən 203-cü Mənsuri Diviziyasına baş çəkib və bu diviziyanın komandiri Qari İsmayıl Rasex ilə söhbət edib. Mücahid çıxışı zamanı bu ordunun məmurlarına, işçilərinə və silahlılarına deyib ki, İslam quruluşuna və xalqa xidmət etmək siz mücahidlərin istəklərindən biri idi və indi vaxtı çatıb və biz bu vəzifəni öz işimizdə nümunə etməliyik. Qeyd edək ki, Qari İsmayıl Rasex Taliban hərəkatının özbək əsilli komandirlərindən biridir, onun Cəuzcan vilayətinin Aqçe rayonundakı evində son günlər hərbi texnika gizlətmək ittihamı ilə Taliban kəşfiyyat idarəsi tərəfindən axtarış aparılmışdır.

5- İyulun 31-də Taliban hökumətinin xarici işlər naziri Moləvi Əmir Xan Müttəqi və ABŞ-ın Əfqanıstan üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom West, Qətərin paytaxtı Dohada Əfqanıstandakı iqtisadi vəziyyət, insan haqları, humanitar ehtiyaclar, Taliban hökumətinin təhlükəsizlik öhdəlikləri və Taliban hökumətinin mövcudluğu, iki tərəf arasında etimadın yaradılması, bu istiqamətdə əməli addımların atılması, qara siyahı və sanksiyaların aradan qaldırılması, Əfqanıstanın bank depozitlərinin azad edilməsi, Əfqanıstanın iqtisadi sabitliyinin qorunması, və narkotiklərlə mübarizə barədə müzakirələr ediblər.

6- Avqustun 1-də Pakistandakı Əfqan Qaçqınlar Şurasının ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə məsul şəxsi Əbdül Bəsir Vüsal Pakistan polisinin Pakistan üzərindən Amerikaya getməyi planlaşdıran 530 əfqan qaçqını ölkədən çıxardığını təsdiqləyib.

7- İyulun 26-da İran prezidentinin xüsusi nümayəndəsi və İranın Əfqanıstandakı səfiri Həsən Kazemi Qomi Taliban hökumətinin dəmir yolu bölməsinin rəhbəri Moləvi Bəxtur Rəhman Şərafətlə görüşüb və keçmişdə müzakirə olunan dəmir yolu əməkdaşlığını müzakirə edib. Kazemi Qomi ondan Əfqanıstanın dəmir yolunun inkişafı sahəsində ikitərəfli əməkdaşlığı araşdırmaq üçün İrana dəvət edib.

Özbəkistan:
1- İyulun 31-də Özbəkistan və Qazaxıstan Müdafiə Nazirlikləri iki ölkə arasında 2023-cü il üçün hərbi əməkdaşlıq haqqında sazişə əsasən Daşkənddə yerləşən Çirçik hərbi təlim bazasında “UZAZ-2023” adlı birgə hərbi-taktiki təlim keçirib. Bu təlimin ən mühüm məqsədlərindən biri qərar qəbul etmə və əməliyyatların planlaşdırılması üzrə qərargah zabitlərinin bacarıqlarının gücləndirilməsi, taktiki-hərbi təcrübə mübadiləsi və icrada əməliyyat qüvvələrinin əlaqələndirilməsinin təkmilləşdirilməsidir.

Pakistan:
1- Hayber-Paxtunxva:
-İyulun 31-də Pakistan Ordusunun Baş Qərargah rəisi general Seyyid Asim Munir Cənubi Vəziristan bölgəsində Əfqanıstanla (Durand vilayəti) ümumi sərhəd xətti boyunca bu ölkənin ordu postlarına baş çəkib.
-İyulun 25-də Adnan Xan Afridi adlı pakistanlı polis məmuru naməlum kamikadzenin Hayber əyalətinin Cəmrud Tehsil bölgəsində Həzrət Əli (ə) məscidində törətdiyi partlayış nəticəsində həlak olub. Qeyd edək ki, bu terror aktı baş verən zaman məsciddə yerli sakinlər olmayıb.

-İyulun 29-da Cənubi Vəziristan bölgəsində Təhrik-e-Taliban Pakistan (TTP) ilə Pakistan Ordusu qüvvələri arasında baş verən toqquşma nəticəsində üç Təhrik-e-Taliban silahlısı öldürülüb.

2- Şimal-qərb:
İyulun 30-da Mardan şəhərində naməlum silahlı şəxslərlə Pakistan polis qüvvələri arasında baş vermiş toqquşma nəticəsində bir silahlı şəxs və bir Pakistan polisi həlak olub, iki polis əməkdaşı yaralanıb.

3- İslamabad:
-İyulun 29-da İranın Pakistandakı səfiri Rza Əmiri Müqəddəm bir qrup iranlı diplomatla birlikdə İslamabadda “Cəmiyyət Üləma-İslam Pakistan” təşkilatının lideri Mövlana Fəzlur Rəhman ilə görüşərək Pakistan hökuməti və xalqına başsağlığı verib. O, İran İslam Respublikası hökumətinin başsağlığı, prezident və xarici işlər nazirinin Cəmiyyət Üləma-İslam Partiyasının lideri və partiyanın digər rəhbərlərinə Pişavər vilayətinin Kəhr rayonunda Bəcaur məntəqəsində baş vermiş hadisəni pisləyən mesajını çatdırıb.
-Avqustun 2-də Pakistanın xarici işlər nazirinin müavini Həna Rəbbani Kəhr bir sıra Əfqanıstan vətəndaşlarının Pakistandakı təhlükəsizliksizlikdə iştirak etdiyini və Pakistandakı bəzi terror aktlarında Əfqanıstandan Pakistana tibbi viza ilə gedənlərin də iştirak etdiyini iddia etdi. O, deyib: “İslam Əmirliyi (Taliban) terror qruplaşmalarına qarşı tədbir görməsə, İslamabad Əfqanıstandakı terror qruplarına qarşı tədbir görəcək və beynəlxalq qanunlara əsaslanaraq özünü müdafiə edəcək”.
-Avqustun 2-də Pakistanın xarici işlər naziri Bilaval Bhutto Zardari İslamabadda keçirilən iqtisadi konfransda Taliban rəsmilərinə xəbərdarlıq edib ki, Taliban hökuməti Əfqanıstanda mövcud olan terror qruplaşmalarına qarşı tədbir görməsə, Pakistan beynəlxalq qanunlara uyğun olaraq özünü müdafiə edəcək. Bununla bağlı Pakistanın xarici işlər naziri əlavə edib ki, Əfqanıstan hakimiyyəti tədbir görməsə, Əfqanıstan ərazisi daxilində hərəkətə keçmək variantlardan biri ola bilər, lakin bu, ilk addım olmayacaq.

4- Sind:
Avqustun 4-də İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmirabdullahianın Pakistana üç günlük səfəri və baş nazir, xarici işlər naziri, Senat və Milli Assambleyanın sədrləri, həmçinin Pakistan Ordusunun komandanı ilə görüşü zamanı üç əməkdaşlıq sənədi imzalanıb. Əmirabdullahianın Kəraçi şəhərinə (Pakistanın ən mühüm iqtisadi mərkəzi) səfəri ilə İmam Xomeyninin (r.ə) adına mühüm prospekt açılıb. Bu təşəbbüs İranın Kəraçidəki Baş Konsulluğunun təklifi ilə həyata keçirilib və İranın Şəhrah prospekti ilə birləşən Old Clifton prospektinin adı dəyişdirilərək İmam Xomeyninin (r.ə) adına verilib. Almaniya, Çexiya, İtaliya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Əfqanıstan və bir sıra digər ölkələrin konsulluqları İranın Şəhrah prospektində yerləşir. İranın xarici işlər naziri Pakistanın mərhum qurucusu Məhəmməd Əli Cinahın məqbərəsini ziyarət etdikdən sonra pakistanlı iş adamları ilə də görüşüb və söhbət edib.

Hindistan:
1- Avqustun 1-də Haryana əyalətində yerləşən Nuh bölgəsində ekstremist hindularla müsəlmanlar arasında baş verən qarşıdurma nəticəsində ikisi Hindistanlı polis olmaqla 5 nəfər həlak olub. Toqquşma bir qrup ekstremist hindunun müsəlman məhəlləsindən keçərək İslam əleyhinə şüarlar səsləndirdikdən sonra baş verib.