Nigerdə ​​çevriliş; Fransanın yası və Vaqnerin toyu + FOTO

Çərşənbə günü, iyulun 26-da axşam Niger prezidentinin mühafizəsi general Ömər Çianinin komandanlığı ilə ölkə paytaxtı olan Niameydəki prezident aparatında ölkə prezidenti Məhəmməd Bazum və ailəsi həbs edilib. Eyni zamanda, polkovnik Amadu Əbdül Rəhmanın başçılıq etdiyi digər Niger əsgərləri qrupu canlı televiziya proqramı vasitəsilə dövlət çevrilişini elan edib və Bazum hökumətinin aradan getdiyini rəsmən bəyan edib. Əbdül Rəhman bu bəyanatında bildirib ki, təhlükəsizlik və müdafiə qüvvələri təhlükəsizlik vəziyyətinin pisləşməsi və pis idarəçiliyə görə çevriliş etmək məcburiyyətində qalıb. O, xarici ölkələrdən Nigerin vəziyyətinə hər hansı müdaxilədən çəkinməyi xahiş edib. Əbdül Rəhman həmçinin dövlət qurumlarının fəaliyyətinin dayandırıldığını və Nigerin bütün sərhədlərinin bağlandığını və ölkə daxilində hərbi vəziyyətin qurulduğunu da açıqlayıb. Niger silahlı qüvvələri Niger Ordusunun Baş Qərargah rəisi general Əbdu Siddiq İsanın imzası ilə bəyanat yayıb və qan tökülməsinin qarşısını almaq, prezidentin və ailəsinin həyatını xilas etmək və xalqın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün çevrilişi dəstəklədiklərini bəyan ediblər.

Nigerdə ​​çevriliş elan edildikdən bir gün sonra ölkə prezidenti Məhəmməd Bazum sosial mediada yayımladığı mesajda demokratik əsasları qoruyacağına söz verib. Bazum hökumətinin xarici işlər naziri Həsumi Məsudə da tərəfdarlarını və demokratik qüvvələri çevrilişçilərə müqavimət göstərməyə çağırıb.

Bazum və hökumətinin müqaviməti onun tərəfdarlarının prezident aparatının qarşısında mitinqlərə başlamasına və prezidentin azad edilməsini və çevrilişin dayandırılmasını tələb etməsinə səbəb olub. Həmçinin Niger hərbçilərinin tərəfdarları əllərində Rusiya bayrağı tutaraq Milli Məclisin qarşısına toplaşıb və Fransa əleyhinə şüarlar səsləndiriblər. Onlar həmçinin Nigerin Sosializm və Demokratiya Partiyasının (hökumətyönlü partiya) Niameydəki qərargahını yandırıblar. Buda polislərlə qarşıdurmaya səbəb olub.

Hərbçilər növbəti addımlarında iyulun 28-də “Vətənin Mühafizəsi Üzrə Milli Şura” yaradıb və prezident mühafizə qüvvələrinin komandanı Ömər Çianini bu şuraya rəhbər seçiblər.

Fransa prezidenti Emmanuel Makron Nigerdəki çevrilişi qeyri-qanuni adlandırıb və Fransanın Niger çevrilişinin liderlərinə sanksiya tətbiq etmək üçün regional təşkilatlarla əməkdaşlığa hazır olduğunu açıqlayıb. Afrikanın Sahil bölgəsində fransız qoşunlarının geniş şəkildə yerləşdirilməsi nəzərə alınarsa, bu mövqe Makronun regionda baş verən yeni hadisələr qarşısında acizliyini göstərəcək və Nigerdəki vəziyyətə hərbi müdaxilə etmək niyyətinin olmadığını ortaya qoyacaq. Fransanın hərəkətsizliyinə baxmayaraq, Afrika Birliyi 15 gün müddətində Daxili Təhlükəsizlik üzrə Milli Şuradan əvvəlki hökuməti hakimiyyətə qaytarmağı tələb edib. Niger ordusu bu müddəti Nigerə qarşı müharibə kimi qiymətləndirib və müdafiəyə hazır olduğunu bəyan edib. Afrika Birliyi ilə birlikdə ECOWAS koalisiyası (15 Qərbi Afrika Ölkəsinin İqtisadi Birliyi) Nigerdə ​​və 30 iyulda dövlət çevrilişinə sərt reaksiya göstərərək, Nigerlə ticarət və maliyyə mübadiləsini dayandırıb və çevriliş liderlərinə sanksiya tətbiq edib. Məhəmməd Bazuma prezidentlik səlahiyyətlərinin azad edilməsi və bərpası üçün bir həftəlik möhlət verdi və əks halda hərbi əməliyyatlar da daxil olmaqla bütün lazımi tədbirləri görəcəkləri ilə hədələdi. Bu güclü mövqeyə baxmayaraq, ECOWAS nümayəndələrindən ibarət nümayəndə heyəti avqustun 4-də Vətənin Mühafizəsi Üzrə Milli Şurasının rəhbərləri ilə danışmaq üçün Niamey şəhərinə daxil olub. Avropa və Amerika ölkələri də Bazum hökumətini dəstəklədiklərini bəyan edərək onun azadlığa buraxılmasını tələb ediblər.

Nigerdəki çevrilişin lehinə (Mali və Burkina Faso) və əleyhinə (ECOWAS üzvləri) ölkələrin mövqeyi

Niger ordusuna qarşı xarici təhdidlərin güclənməsi ilə Burkina Faso və Mali ölkələri iyulun 31-də birgə bəyanat yayaraq, Nigerə hər hansı xarici hərbi müdaxiləni bu iki ölkəyə qarşı müharibə elanı kimi qiymətləndiriblər. Qeyd edək ki, bu iki ölkənin hökumətləri ötən illərdə Fransadan asılı və bu Avropa gücünün təsiri altında olub və oxşar çevrilişlərlə Fransanın nəzarətindən çıxıblar. Mali və Burkina Faso kimi mövqedə olan Qvineya prezidenti Nigerə qarşı aksiyada iştirak etməyəcəyini açıqlayıb. Bu arada Nigeriya hökumətinin nümayəndələri və Çad prezidenti Məhəmməd Debi Bazumun işdən çıxarılmasının qarşısını almaq və Nigerdəki böhranı həll etmək üçün Niger ordusunun rəhbərləri ilə danışıqlar aparır.

Daha çox oxuyun: Malidə baş verən son hadisələr, 23 İyun 2022

Lakin xarici reaksiyalar arasında ən maraqlı mövqe Rusiya hökumətinin və “Vaqner” özəl hərbi şirkətinin rəhbəri Yevgeni Priqojinin reaksiyası olub. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Nigerin vəziyyətinə müdaxiləni əsassız hesab edir və Rusiya hökumətinin mövqeyi vəziyyətin normallaşdırılması və qanunlara əməl olunmasının zəruriliyidir. Bu mövqedən fərqli olaraq, Priqojin Telegram kanalında Vaqner Qrupunun rəsmi kanalına istinad edərək, özünü Nigerdəki çevrilişə görə məsuliyyət daşıyan şəxs kimi təqdim edib və bu hərəkəti Niger xalqının müstəmləkəçiliyə qarşı müstəqillik əldə etmək səyi hesab edib.

Ümumiyyətlə, Niger Qərbi Afrika regionunda Fransanın ən mühüm hərbi və təhlükəsizlik tərəfdaşlarından biri hesab olunur və fransız hərbçiləri Malidən çıxarıldıqdan sonra Niamey bazası Afrika sahillərində Fransanın əsas bazasına çevrilib. Bundan əlavə, bu ölkənin şimal-şərqində ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (CIA) gizli dron bazası yerləşir. Nigerdə ​​çoxlu yüksək keyfiyyətli uran mədənləri var və statistik məlumatlara görə, bu ölkə dünya uran istehsalının beş faizlik payı ilə bu qiymətli maddənin dünyada yeddinci istehsalçısıdır və onların istehsalının böyük hissəsi Fransa və Avropaya ixrac olunur. Həmçinin TSGP (Trans-Sahara Gas Pipeline) kimi tanınan Trans-Sahara qaz kəməri adı altında Nigeriya qazının Avropaya nəqli layihəsinin bir hissəsi bu ölkədən keçir. Nigerdə ​​Vaqner Qrupu və ya Rusiyanın dəstəyi ilə hökumət dəyişikliyi, ötən illərdə Mali və Burkina Fasoda olduğu kimi fransızları bu ölkəni tərk etməyə məcbur edəcək. Qərb ölkələrinin Əfqanıstan və Qərbi Asiyada hərbi uğursuzluğu, Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibə, iqtisadi problemlər və s. müstəmləkəçi dövlətlərin Qərbi Afrikadakı son çevrilişlər kimi hərbi və təhlükəsizlik hərəkatlarına qarşı passiv davranmasına səbəb olub. Əgər Niger çevrilişi uğur qazanarsa, Fransanın bu bölgədəki planları alt-üst olacaq və o zaman onların G5 ölkələrindən hərbi çıxarılmasını gözləməliyik.