Suriyanın Ərəb Liqasına qayıtmasının müxtəlif cəhətləri
Ərəb Liqasının 12 illik fasilədən sonra Suriyanı yenidən qəbul etmək qərarı Dəməşqin simvolik qələbəsi hesab edilir. Bu məsələni böyük regional dəyişikliklərin bir hissəsi və ABŞ-ın azalan rolunun əlaməti kimi hesab etmək olar. Lakin bu hərəkət Suriya prezidenti Bəşər Əsədin ümid etdiyi yenidənqurma əməliyyatı üçün Suriyaya dollar axınını dərhal həyata keçirməyə bilər. Həmçinin Suriya qonşularının tələb etdiyi qaçqınların geri qaytarılmasına dair razılaşma və narkotiklərin qaçaqmalçılığının azaldılması tədbirləri də daxil olmaqla, sürətli dəyişikliklərin mümkünlüyü ehtimal edilmir.
Suriya Ərəb Liqasına qayıtsa da, bu ölkədə 13 ildir davam edən müharibə və xaosun həllindən əsər-əlamət yoxdur. Ölkədə uzun müddətdir davam edən münaqişə 2011-ci ilin martından bəri yarım milyona yaxın insanın ölümünə səbəb olub və müharibədən əvvəlki 23 milyonluq ölkə əhalisinin yarısını evsiz qoyub. Bir neçə dəfə vasitəçilik cəhdləri olub, lakin hər dəfə uğursuz olub. Ərəb Liqasının Xarici İşlər Nazirləri Şurasının “Qahirədə” keçirilən taleyüklü iclasının sonunda Suriyanın 12 ildən sonra bu liqaya qayıtması razılaşdırılıb. Bu hərəkət o deməkdir ki, Əsəd bundan sonra Ərəb Liqasının toplantısında iştirak edə bilər.
Ərəb Liqasından Suriyanın çıxarılması səbəbi
Ərəb Liqası 1945-ci ildə regional əməkdaşlığı inkişaf etdirmək və mübahisələri həll etmək üçün yaradılmış 22 üzvdən ibarət təşkilatdır; Lakin ittifaq uzun müddətdir səmərəsiz və gücsüz hesab edilir və Suriya, Yəmən, Liviyadakı münaqişələrin və Fars körfəzi monarxiyaları ilə Qətər arasındakı diplomatik çatlaqların həllinə kömək etmək üçün mübarizə aparır. Bu təşkilat 2011-ci ildə Əsəd hökumətinin etirazçılarla rəftarını bəhanə edərək Suriyanın üzvlüyünü dayandırmışdı.
Son illərdə bir sıra ərəb ölkələri, xüsusən də Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri 2018-ci ildə diplomatik əlaqələrin bərpasına doğru irəliləyib. İordaniya və Suriya 2021-ci ildə sərhədlərini yenidən açdı. Ötən ay Səudiyyə Ərəbistanı və Suriya səfirliklərini yenidən açacaqlarını və iki ölkə arasında uçuşları bərpa edəcəklərini açıqlamışdılar. Həmçinin fevralın 6-da Suriya və Türkiyədə baş verən ölümcül zəlzələ Suriya ilə bu yaxınlığı və rəğbət hissini daha da artırdı. Suriyada 6 mindən çox insan həlak oldu, yüz minlərlə insan evlərini itirdi. Bir vaxtlar müharibə aparan dövlətlərin yüksək səviyyəli rəsmiləri on ildən artıq müddətdən sonra ilk dəfə Dəməşqə gedib və zəlzələdən zərər çəkmiş ölkəyə yardım göndərdilər.
Amerikanın çıxarılması əzmi və Çinin rolu
Bu hallara əlavə olaraq, Çinin Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında münasibətlərin bərpasında vasitəçiliyi də təsirsiz qalmadı və Suriya və Yəmən kimi münaqişələrin gərginləşməsinə kömək etdi. Həmçinin, Yaxın Şərq İnstitutunun direktorlarından olan “Randa Slim”in sözlərinə görə, Amerikanın Yaxın Şərqdən və xüsusilə Suriyadan çıxarılması əzmi, Vaşinqtonun etirazlarına baxmayaraq, regional oyunçuların Dəməşqlə sövdələşmələrini etməyə səbəb olub.
Suriya üzvlüyünün tərəfdarları və əleyhdarları
Səudiyyə Ərəbistanı Suriyanın Ərəb Liqasına qayıtmasında mühüm rol oynayıb və ötən ay bu məsələyə həsr olunmuş toplantı keçirilib. İordaniya da bu ay bununla bağlı iclas keçirib. Qətər qayıdışın görkəmli müxalifi olub, lakin bazar günü Ərəb Liqasına yenidən qoşulma qərarından sonra bəyanatında “bu konsensusa heç bir maneə olmayacağını” bildirib. Küveyt Universitetinin tarix fakültəsinin dosenti Bədr Əl-Seyff Küveytin əlaqələrin normallaşmasını istəmədiyini ifadə edərkən, “Bu ölkə şəraitləri bilmək, siyasi həll yollarını araşdırmaq və seçkilərin olub-olmamasını bilmək istəyir?Amma bu fikirlərə baxmayaraq, Riyad Dəməşqin xeyrinə səylərini davam etdirəcək və bu istiqamətdə bu birlikdə daha güclü və vahid nizama nail olmağa çalışacaq”.
Suriyanın üzvlüklə bağlı mümkün dəyişiklikləri
Amerika və Avropa sanksiyaları yəqin ki, yaxın gələcəkdə ərəb ölkələrinin yenidənqurma sahəsinə əhəmiyyətli sərmayə qoymasına mane olacaq; Bununla belə, hökumətin nəzarətində olan bölgələrin bir çoxu Suriyadakı iqtisadi böhrandan çıxmaq üçün ölkələrinin yenidən Ərəb Liqasına üzv olmasından sonra ərəb dünyası ilə ticarətdən faydalanmağa ümid edir. Ərəb Liqasının bazar günü keçirilən iclasdan sonra verdiyi bəyanatda bildirilir ki, Suriyanın Ərəb Liqasına qayıdışı bu ölkənin münaqişələrin həlli, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizəsi və qaçqınların geri qayıtmasını asanlaşdıran fəaliyyətindən asılıdır. Fars körfəzi ölkələri də İranın Suriyadakı təsirini cilovlamaq üçün Dəməşqə təzyiqlər edib. Analitiklərin fikrincə, medianın səs-küylərinə baxmayaraq, Suriyanın Ərəb Liqasına qayıtması hər iki tərəfin ehtiyac və tələblərini ödəyə bilməz, çünki bir tərəfdən Suriya dərin daxili fikir ayrılıqları ilə üz-üzədirsə, digər tərəfdən də Ərəb Liqasına üzv ölkələrin qərarlarında Qərbin təsiri nəticəsində, Suriya üçün iqtisadi problemlərdən qurtulmaq naminə bir pəncərə təsəvvür etmək mümkün deyil.
Müəllif Barəsində:
Rəy