Ciddədə sudanlıların danışıqları başa çatdı; Atəşkəs olmadan əldə olunan razılaşma!

Sudan ordusunun nümayəndələri ilə Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində Çevik Reaksiya qüvvələri arasında danışıqlar mayın 6-dan davam edərkən, Qərb mediası amerikalı diplomatlara istinadla bildirib ki, Sudan tərəfləri tezliklə atəşkəsin yaradılması üçün müqavilə imzalayacaqlar. Lakin Ciddə bəyanatının mətnində hərtərəfli atəşkəsdən bəhs edilmir.

Sudanın daxili danışıqları və razılaşmaları fonunda bu sazişin görünüşü onların ötən il əldə etdikləri razılaşma ilə eynidir ki, bu da bu ölkədə hazırkı münaqişəyə səbəb olub. Həmçinin bu razılaşma Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ-ın vasitəçiliyi və rolu ilə yenidən mümkün olacaq və bu danışıqların ikinci mərhələsi üçün platforma təşkil edəcək.

Bundan əlavə, bu xəbər digər vacib mövzuların göstəricisidir:
1- Mübahisəli məsələlərdə heç bir sülh əldə edilməmişdir və bu razılaşma Sudan böhranının daxili və xarici prosesində azalan nikbinliyi bərpa etmək üçündür.
2- Bu danışıqlarda tərəflər Sudanda baş verən proseslərdə üstünlük əldə etdiklərini düşünərək atəşkəs yaradılması üçün öz şərtlərini irəli sürdülər, lakin vasitəçilər müzakirələri dayandırdılar və tərəflərdən atəşkəs razılaşması əldə etmələrini və humanitar yardımın göndərilməsi üçün təhlükəsiz keçidlərin açılışına çağırıblar. Bu o deməkdir ki, Sudan münaqişəsinin həlli həm də Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ-ın iradəsinə tabedir və digər xarici rəqiblər (BƏƏ, Misir və s.) istisna edilib.

Sudan tərəflərinin şərtləri nədir?

Sudan hərbi rəsmilərinin sözlərinə görə, onların atəşkəs yaratmaq və Çevik Reaksiya qüvvələri ilə humanitar yardımın çatdırılması üçün təhlükəsiz keçidlərin açılması üçün şərtləri aşağıdakılardır:
1- Elektrik enerjisi idarəsi, Əl-Cili neft emalı zavodu və yaşayış məntəqələri daxil olmaqla, Xartumun mərkəzi və hökumət ərazilərindən Çevik Reaksiya qüvvələrinin sürətlə çıxarılması.
2- Xəndəklərin təmizlənməsi və münaqişələr zamanı yaranan xətlərin götürülməsi.
3- Xartumun ətrafında ordu ilə razılaşdırılmış bazada Çevik Reaksiya qüvvələrinin toplanması. Bu qüvvələr onların silahlı qüvvələrə köçürülməsi ilə bağlı qərar qəbul olunana qədər orada qalmalıdırlar.

Çevik Reaksiya qüvvələrinin rəsmiləri də aşağıdakı şərtləri tələb ediblər:
1- Sudan Maliyyə Nazirliyi tərəfindən Çevik Reaksiya qüvvələrinin maaşlarının ödənilməsi.
2- Ordu tərəfindən aviasiyanı dayandırmaq və atəşkəsə nəzarət etmək üçün xarici müşahidəçilərin yerləşdirilməsi.
3- Çevik Reaksiya komandanlığının və qüvvələrinin Xartumdan əvvəlcədən müəyyən edilmiş yerə təhlükəsiz çıxış yolunun təmin edilməsi.
4- Çevik Reaksiya qüvvələrinin mövqelərindən, hətta toqquşmalar başlamazdan əvvəl onların yerləşdiyi ərazilərdən bütün qüvvə, silah və hərbi texnikanın çıxarılmasına icazə.
5- Çevik Reaksiya qüvvələrinin bütün mövcud mövqelərdə yerləşdirilməsinə icazə verilməsi və onların yaralılarına xəstəxanalarda tibbi xidmət göstərilməsi.

Ciddə Bəyannaməsinin çərçivəsi nədir?

Sudan Silahlı Qüvvələri və Çevik Reaksiya Qüvvələrinin nümayəndələri mayın 12-də ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı nümayəndələri ilə altı gün davam edən danışıqlardan sonra “Ciddə bəyanatı” adlı birgə bəyanat yayıblar. Bu bəyanatda tərəflər mülki şəxslərin həyat və əmlakının təmin edilməsi, mülki obyektlərin mühafizəsi, təhlükəsiz marşrutların yaradılması, Sudanın suverenliyi və bütövlüyünün qorunub saxlanmasına xüsusi diqqət yetiriblər. Həmçinin beynəlxalq təşkilatlar peyklərdən, yerli hesabatlardan və media xəbərlərindən istifadə etməklə bu öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə nəzarət etməlidir.

Bu bəyanatda hərtərəfli atəşkəsin yaradılmasından bəhs edilməyib, lakin Amerika rəsmiləri bunu atəşkəs razılaşmasının əldə edilməsi üçün ilk addım adlandırıblar.

Ümumiyyətlə, bu bəyanat və ya razılaşma hərtərəfli atəşkəsə, tərəflərin öz şərtlərinə çatmasına və tərəflərin öhdəliklərinin ciddi şəkildə izlənməsinə işarə etmədiyi üçün Sudan böhranının həlli üçün kifayət və ya faydalı deyil. Sudanda 28 gün davam edən vətəndaş müharibəsi ərzində 500-dən çox insan həlak olub, 3000 nəfər yaralanıb, on minlərlə insan didərgin düşüb, bütün xarici ölkələr öz vətəndaşlarını və diplomatlarını bu ölkədən çıxarıblar. Bu məsələ Sudanın iqtisadi və siyasi problemləri ilə yanaşı, münaqişələrin tamamilə dayandırılması və hərtərəfli hökumətin qurulması ilə belə asanlıqla həll edilməyəcək bir böhranın əlamətidir.

Daha çox oxuyun:
Sudanda iştirak edən tərəflərlə tanışlıq və son hərbi vəziyyət + XƏRİTƏ
Xartumda müharibə; Ciddədə müzakirə