Putinin müşaviri ilə söhbətdə Azərbaycanın eşitmədikləri

Azərbaycan Respublikasının Lənkəranda anadan olmuş İsmayıl Şabanov 30 ilə yaxındır ki, Rusiya Federasiyasında yaşayır. O, hazırkı vəzifəsindən əlavə, fikirlərinə görə Azərbaycan Respublikasının və Rusiyanın nüfuzlu simalarından biri hesab olunur.

Sual: Azərbaycan Respublikasında pantürkizmlə bağlı çoxlu təbliğat aparılır. Bu ölkədə pantürkizm necə yayılır?

Bu, düzgün cavablandırılmalı olan vacib sualdır. Pantürkizm Azərbaycan cəmiyyətində qırmızı xətləri keçərək artıb. Bu gün Azərbaycanda kimliyindən asılı olmayaraq milli mənsubiyyətindən soruşulsa, türk əsilli olduğunu deyir. Bu gün təbliğat o qədər geniş vüsət alıb ki, onlar çalışırlar ki, azəri dili Azərbaycanda rəsmi dil kimi istifadə olunmasın.

Bu fikir o qədər ifratdır ki, hətta müsəlmanlar da Altayda (türklərin vətəni) özlərini inkar edib öz tanrılarından danışırlar. Bu ideyanın tərəfdarları İslam peyğəmbərini və şiə imamlarını da təhqir edirlər. Hökumət bu ideyalara əsaslanaraq müsəlman partiyalarını ciddi şəkildə repressiyaya məruz qoyub və islamçılara qarşı çox sərtdir.

Pan-Turanizm ideyasının tərəfdarları Türkiyə ilə birləşərək Turan adlı ölkələr qurmaq niyyətindədirlər ki, bu da İngilis ideyasıdır.

Sual: Dünya Azərbaycanlılarının Şuşada, Dağlıq Qarabağda keçirilən konfransını necə qiymətləndirirsiniz?

Konfrans İmam Əlinin (ə) şəhadət gecəsinə təsadüf edən bir vaxtda Şuşada keçirilib. İmam Əlinin (ə) şiələr arasında necə müqəddəs bir şəxsiyyət olduğunu hamı bilir.

İngilis hökumətinin rəhbərləri və sionistlər Azərbaycan hökumətinin rəsmilərini bu konfransı Qədr gecələrində İran sərhədləri yaxınlığında və həmçinin İran mədəniyyətinə birazda olsa uyğun bir şəkildə keçirməyə məcbur etdilər.

Konfransda və şiələrin birinci imamının şəhadət gecəsində iştirak edənlər yəhudi bayramlarına həsr olunmuş “Yeddi qırx” mahnısı ilə rəqs etdilər.

Bununla təşkilatçılar açıq şəkildə İranı və şiələri aşağılayıblar və demək istəyirlər ki, biz şiələrin düşməniyik. Onlar o həddə gediblər ki, gələcəkdə İranı etnik ideyalar əsasında parçalamaq istəyirlər. İran üçün bu konfransda verilən mesaj bu idi: “Biz sizi öz əllərinizlə məğlub edəcəyik.”

Sual: İran İslam Respublikasının Azərbaycan məsələsində siyasətini necə qiymətləndirirsiniz?

Rusiya Azərbaycana təzyiq etməklə ondan istifadə edir, amma İran ümumilikdə Qafqazda çox ehtiyatlı siyasət aparır. İndiki dünya çox dəyişib və İran öz siyasətinə əsaslanaraq müstəqil olmaq istəyirsə, hal-hazırkı vəziyyətdən daha fəal olmalıdır.

Pantürklər və yəhudilər tələsirlər ki, Talış bölgəsi İranın Azərbaycanda qoluna çevrilməsin. Amma İran rəsmiləri bunu anlamır. Dəfələrlə kömək istəsək də, hələ də heç bir cavab almamışıq. Biz İran rəsmilərinə, o cümlədən Xarici İşlər Nazirliyinə, Prezidentə və hətta Rəhbərin dəftərinə son bir neçə onillikdə pantürkizm və yəhudilərin Azərbaycana və şimal sərhədlərinə, xüsusən də Talış əsilli xalqa sızması təhlükəsi barədə məlumat vermişik.

İnanıram ki, İran rəsmiləri bizim narahatlığımızı çox gec və çox gec olanda anlayacaqlar.

Buna misal olaraq Həsən Ruhaninin prezidentliyi dövründə şəxsi maraqlarını milli maraqlardan üstün tutan siyasətini göstərmək olar. Bu siyasətin ziyanlarını gələcəkdə İran görəcək.

Təbii ki, İran İslam Respublikası hökumətinin siyasəti hər yerdə eyni deyil. Onlar Əfqanıstan həzaralarını (əsasən şiələri) dəstəkləyirlər, lakin şiə olan və İran dillərində danışan Talış əsilli, Tatar əsilli və hətta Azərbaycanın kürd əsilli cəmiyyətinə belə dəstək vermirlər.

Sual: Azərbaycan Respublikası əhalisinin 90%-dən çoxunun azəri türkləri olduğunu bəyan edir. Bu statistikalar nə dərəcədə dəqiqdir? Bunların pantürkizmin yayılması ilə əlaqəsi varmı?

Əvvəla onu deyim ki, biz bu cərəyana çox səbir etmişik, amma görürük ki, onlar həddlərini aşıblar. Pantürkizm tərəfdarları Azərbaycanda yaşayan digər etnik qrupları aşağılamağa başlayıblar və bu, hər gün daha çox artır. Bu ölkədə yaşayan tayfaların faizinin cavabı çox həlledicidir. Bildiyimiz qədər Azərbaycanın 10 milyona yaxın əhalisi var və bu ölkənin yeganə adı Azərbaycandır. Baxmayaraq ki, bu ölkə dominant etnik qrupdan ibarət deyil və heç biri çoxluq təşkil etməyən etnik qruplar toplusudur. Hökümətin statistikasında qeyd etdiyindən qat-qat az türk əsilli yaşayır.

Bu statistikalar yalan və aldadıcıdır və pantürklər öz qohumlarını inkar edərək onları türk əsilli kimi qələmə vermək istəyirlər.

Əldə etdiyimiz statistika göstərir ki, Azərbaycanda tatəsilli (yəni Qafqaz farsları) əhali iki milyona yaxındır. Abşeron və Badkübə (Bakı) bölgəsi ölkənin ən sıx və çox cəmiyyətli ərazisidir və bu bölgədə daha çox tatlar yaşayır.

Azərbaycanın şimalında və ümumiyyətlə ölkədə ləzgi (həmçinin ləzgidilli) və avar əsilli əhali bir milyona yaxındır və Rusiyanın Dağıstan ləzgiləri və avarları arasında mədəni və etnik əlaqələr mövcuddur.

Talışlar Azərbaycan Respublikasının İran sərhədlərində yerləşən və sərhədin o tayında dini, mədəni və etnik həmrəyliyə malik olan bir yarımdan iki milyona qədər əhaliyə malikdirlər. Burada biz Rusiyaya və MDB ölkələrinə köç edib yaşayan talışları da nəzərdə tuturuq. Onlar da daim vətənlərinə gəlir-gedir.

Kürd əsilli əhali Azərbaycanın ən azı bir milyonunu təşkil edir. Azərbaycanda qədimdən yaşayan ərəb əsilli əhali də var. Düzdür onlar hal hazırda Azərbaycan dilində danışırlar özlərinə azərbaycanlı deyirlər amma əslən türk deyillər. Onların yaşayış və artım ərealına baxsaq elə kurdlərdən az olmazlar. Ölkədə həmçinin digər etnik qruplar yaşayır, ümumilikdə 10 milyonluq əhalinin təxminən yeddi milyonu qeyri-türkdür.

Dini baxımdan əhalinin əksəriyyəti islam dininin ardıcıllarıdır və Azərbaycanın müsəlman əhalisinin 80%-ni 12 İmamlı şiələr təşkil edirlər. Azərbaycanın yəhudi əsilli əhalisi 50 minə yaxın cəmiyyətlə azlıq təşkil edir, lakin onlar bu ölkədə üstün mövqeyə və xüsusi hüquqlara malikdirlər.

Pantürklər yəhudilərə isti münasibət bəsləyir və heç bir dindarı qəbul etmirlər. Bu prinsipə görə parlamentdə regional muxtariyyət məsələsi də bu ölkədə yeri olmayan vəddir. Ümumilikdə deyə bilərəm ki, Azərbaycanda yaşayan etnik qrupların mədəniyyəti və tarixinə zülm olunur və gözdən salınır.

Sual: Bu gün Azərbaycanın talış əsilli cəmiyyətinin vəziyyəti necədir və onların dediyiniz məsələlərlə bağlı ümumi mövqeyi necədir? Azərbaycan hakimiyyəti talış əsilli olan insanlara hansı təzyiqlər edir?

Talış əsilli cəmiyyət Azərbaycanın cənub-qərbində və əhali zonası Azərbaycan türkləri ilə İran türkləri arasında olan İranla sərhəddə yaşayırlar. Pantürklər talışları öz səyləri önündə maneə kimi görürlər və onları dəyişmək istəyirlər.

Bu bölgənin əhalisi bu dəyişikliklərə müqavimət göstərir və buna görə də Azərbaycanda yaşayan talış əsillilərin başlarına gələn bəlalar bundandır.

Biz öz mədəniyyətimizi, dinimizi, dilimizi qorumaq üçün çox çalışırıq, amma qarşımızda duran düşmən çox güclüdür və müqavimət göstərə bilmirik. Talış əsillilərin bu təcavüzlərə qarşı çalışmaq üçün dəstəyi yoxdur.

Azərbaycan hökuməti bu ölkənin mətnində və nitqində “Talış” sözünün işlədilməsini qadağan edib və bunu cinayət bilir. Onlar talış sözü əvəzinə cənubdan istifadə edirlər. Onların Talış əsilli xalqı ilə xüsusi ədavəti var və bu xalqı İran hökumətinin casusu və məxfi agenti hesab edirlər.

Təbii ki, təzyiqlər daha genişdir. Bu gün onlar Talış əsilliləri çox təziq altında saxlayırlar, belə ki, onların həyat prosei yalnız iş-evlə xülasələşir. Hökumət onlara heç bir iş vermir, bir haldakı naxçıvanlılardan dövlət və təsərrüfat işlərində istifadə edir.

Biz Rusiyada mədəniyyət məclisi keçirəndə ertəsi gün iştirakçıların ailə üzvlərini Azərbaycanda təhdid edirlər. Polisə çağırırlar və ya döyürlər.

Məncə, 30 ilə yaxındır Rusiyada yaşadığım öz həyatımdan bir neçə misal çəkmək kifayətdir. Talış əsilli cəmiyyətlə bağlı mədəni tədbir keçirdikdən sonra gecə atamın evinə gedib, 82 yaşında atamı yatarkən bərk döymüşdülər. Təbii ki, bu, mənim ailəmə etdikləri ən kiçik şeydir.

Qardaşım Yaroğlan Şabanov Rusiyada təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul idi və Azərbaycan hökuməti onun fəallara maliyyə yardımı etməsindən şübhələnirdi. 2004-cü ilin oktyabrında qardaşım iftar üçün evə gedərkən evinin qarşısında güllələnərək öldürüldü. Onlar (Azərbaycan hökumətinə bağlı olanlar) Rusiyada da yəhudilərlə müttəfiq olub, ölkə siyasətinin müxaliflərinə sui-qəsd və hücum etməyə cəsarət tapmışdılar.

Bu silahlı hücumdan sonra Rusiya hökuməti Azərbaycana xəbərdarlıq etdi və o vaxtdan onun ərazisində sui-qəsdlər dayandı.

Sual: Azərbaycan hökumətində və İran sərhədlərinə yaxın bölgələrdə, o cümlədən Talış əsilli xalqın yaşadığı bölgədə yəhudilərin təsiri realdır, yoxsa sadəcə mediada yayılan yalnış məlumatdır? Əgər həqiqətdirsə, onların məqsədləri nədir?

Yəhudilərin bütün dünyada, o cümlədən Qərb ölkələrində təsiri və iqtisadi fəaliyyəti var. İranın Gilan vilayətinin iqtisadiyyatı Məhəmməd Rza Pəhləvi dövründə yəhudilərin əlində idi. İndi Azərbaycan hökuməti ilə birləşiblər. Yəhudilər Azərbaycanın Talış əsilli cəmiyyətin yaşadığı rayonlarda və İran sərhədlərində yerləşən münbit torpaqların böyük hissəsini alıblar. Onlar bu bölgənin iqtisadiyyatını Azərbaycandan almaq istəyirlər. Cəsarətlə deyə bilərəm ki, onlar İran sərhədləri boyu bəylik edirlər.

Bu gün mənim narahatlığım odur ki, Talış əsilli gənclər İsrail tərəfindən təlim keçib İrana qarşı istifadə olsunlar. Mənim bu narahatlığım səbəbsiz deyil və yəhudilər əvvəlcə mənim və dostlarımın yanına gələrək dostluq və pul təklif etməklə onların sözlərini, məqsədlərini qəbul etməyimə çalışdılar. Onlar vasitəçi şəxslər və pul vasitəsi ilə bir neçə nəfəri öz məqsədləri üçün işlətmək istəyirdilər. Səbəb odur ki, biz İran kimi olmağa çalışırıq. Onlara cavabım bu oldu ki, biz iranlıyıq və İranla düşmənçilik etmirik.

Təbii ki, yəhudilər bu məqsədlərindən əl çəkməyib, fahişələri də özləri ilə aparıblar. Yəhudilər bu yaxınlarda Azərbaycan hökumətinin təsdiq etdiyi aşağı rütbəli şəxslərdən istifadə edərək Bakıdakı Talış Mədəniyyət Mərkəzinə nəzarəti ələ keçiriblər. Əminəm ki, onlar öz səylərindən əl çəkməyəcək və fəaliyyətlərini daha da genişləndirəcəklər.

Sual: Qafqaz və onun gələcəyi ilə bağlı proqnozunuz necədir?

Mənim fikrim odur ki, yaxın iki ildə, bəlkə də bu ilin sonunda Qafqazda vəziyyət dəyişəcək. Mən Rusiya Federasiyasının Prezidentinə məktub yazaraq Qafqazla bağlı proqnozumu bildirmişəm.

Cənubi Qafqaz hökumətləri 30 ildən sonra hələ də müstəqil deyillər və qalsalar, ətraf dövlətlər üçün problemə çevriləcəklər. Nüvə bombası kimi hər şeyi məhv edirlər. Bu məktubda mən açıq şəkildə bildirdim ki, bu hökumətlər aradan qaldırılmalıdır.

Qeyd etməliyik ki, Qafqaz İran və Rusiya üçün şərəf məsələsidir. İki ölkə bu məsələdə razılaşmalıdır ki, bu hökumətlər parçalana bilsin. Bu gün İrana təklifim odur ki, bu gündən bu məsələni düşünsünlər.

İlham Əliyev Azərbaycanda yəhudi hərəkatını hakimiyyətə gətirən, Ukraynada Zelenski kimi davranan şəxsdir. Rusiya Ukraynaya müdaxilə etmək məcburiyyətində qalıbdır və İran Azərbaycan hökuməti ilə üzləşməlidir. İlham Əliyev hökuməti ilan kimidir ki, İranın boynuna dolanır və problem yaradır.

İran Azərbaycanın hazırkı hakimiyyətinə qalib gəlsə, regionda aparıcı rol oynaya bilər. Azərbaycan xalqı da bu ölkənin hökumət siyasətindən yorulub və İran onlarla düzgün mübarizə aparsa, onu dəstəkləyəcəklər.