Cənubi Osetiya – Qafqazda ikinci Qarabağ

Cənubi Osetiya (Alanya) hökumətinin prezidenti (de-fakto) cümə axşamı deyib: “Rusiya Federasiyası bütün çətinliklərdə bizim yanımızda olub, indi Rusiya və Osetiya xalqları üçün kritik vaxtdır. Rusiya xalqımızın tarixi vətənidir və 2008-ci ildə müstəqilliyimizi tanıyıb”.

Anatoli Bibilov Rusiyaya qoşulmanın hüquqi bazasından danışıb və yaxın vaxtlarda referendum keçirmək istəyir.

Osetinlər Rusiya Federasiyası və Gürcüstan arasında bölünüb. Şimali Osetiya indi Rusiyanın, Cənubi Osetiya isə Gürcüstanın bir hissəsidir.

Bu bölgənin 70 min əhalisi osetinlər, gürcülər, ruslar və… ibarətdir. Gürcülər 14 min nəfərlə azlıq təşkil edir. Sahəsi 3900 kvadrat kilometr olan bu ərazidə bir şəhər, dörd qəsəbə və rayon var.

Rusiya valyutası rubl, hazırda regionda gürcü larisi, assuriya və rus dillərində danışıldığı kimi istifadə olunur və vətəndaşların əksəriyyətinin Rusiya pasportu var.

Bu respublikanın adının Alanya Respublikası adlandırılması üçün referendum 2017-ci il aprelin 9-da bu bölgənin altıncı prezident seçkiləri ilə eyni vaxtda keçirilib. Referendumun nəticələri göstərdi ki, bu bölgənin əhalisinin 78%-dən çoxu bu respublikada Alanyaya səs verib. Referendumla eyni vaxtda regionda prezident seçkilərinin altıncı turu keçirilib və spiker Anatoli Bibilov səslərin 57,98 faizini qazanıb.

Cənubi Osetiya Sovet İttifaqı dövründə Gürcüstan Sovet Respublikasının muxtar vilayəti olub və Qarabağda olduğu kimi bu regionda da gərginlik 1989-cu ildən yüksək səviyyədə olub, Gürcüstanla münaqişələrə gətirib çıxarıb.

1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Cənubi Osetiya Gürcüstan hakimiyyətini rədd edərək müstəqilliyini elan etdi. Bu bölgənin silahlıları Gürcüstan ordusu ilə döyüşdülər və bu qarşıdurmalar 1992-ci ilə qədər davam edərək 2000 nəfərin ölümünə səbəb oldu. Nəhayət, Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadze Rusiya Federasiyası ilə atəşkəsə razılaşdı və hər iki hökumət regiona 500 sülhməramlı göndərdi.

Cənubi Osetiyanın müstəqilliyinin elan edilməsi və 1992-ci il sülh planı Gürcüstanın şimal-qərbindəki Abxaziya bölgəsinin həmin il ayrılması fikirinə səbəb oldu. 1992-1993-cü illərdə regionda qarşıdurmalar davam etdi və Rusiyanın sülh planı ilə təmas xəttində Rusiya və Gürcüstan sülhməramlıları yerləşdirildi. Bu bölgə də 1999-cu ildə öz müstəqilliyini rəsmən elan etdi.

2003-cü ildə Gürcüstanda “Məxməri qızılgül” inqilabında rusyönlü prezident Eduard Şevardnadzenin devrilməsindən sonra hakimiyyətə qərbyönlü prezident Mixail Saakaşvili gəldi. O, Rusiyanın sülh planını rədd etdi və regiona Gürcüstan hökumətinin nəzarət etməsini istədi.

2008-ci ildə Rusiya ilə Gürcüstan arasında gərginlik artdı və bir sıra hadisələrdən sonra gürcü ordusu yenidən osetin silahlıları ilə qarşıdurma yaşadı. Nəhayət, bir sıra toqquşmalardan sonra hər iki tərəfin rəsmiləri atəşkəs barədə razılığa gəldilər. Lakin 2008-ci il avqustun 7-də Gürcüstan ordusu gözlənilməz əməliyyatla Tsaxinvali şəhərinə daxil oldu. 2008-ci il avqustun 8-də Rusiya Federasiyasının prezidenti Dmitri Medvedev Osetiyada Rusiya vətəndaşlarına dəstək məqsədilə hərbi əməliyyatların keçirilməsi barədə göstəriş verdi və rus ordusu gürcü ordusunu sıxışdırıb çıxardıqdan sonra paytaxt Tbilisiyə qədər irəlilədi.

Rusiya NATO və Avropa Birliyinin təzyiqi ilə Gürcüstandan çıxdı, lakin bir neçə müttəfiqinə iki regionun müstəqilliyini tanıması üçün təzyiq göstərdi. Cənubi Osetiya və Abxaziya Venesuela, Nikaraqua, Nauru, Tuvalu və Suriya tərəfindən tanınır, lakin dünyanın digər ölkələri regionu Gürcüstanın bir hissəsi hesab edir.

Cənubi Osetiya (Alanya) birbaşa Rusiya iqtisadiyyatından asılıdır və onların iqtisadi rekonstruksiya proqramı Rusiya investisiyaları hesabına maliyyələşdirilir.

Rusiya Federasiyası ilə həmsərhəd iki regionda Gürcüstandan ayrılmaq üzrə referendum Krım yarımadası və Ukraynanın Donetsk və Luqansk respublikaları ilə oxşar vəziyyəti təkrarlaya bilər. Bu, Cənubi Qafqaz regionunda növbəti müharibəyə səbəb ola və beynəlxalq gərginliyi artıra bilər.

Xatırladaq ki, XVIII əsrə qədər Şimali və Cənubi Osetiya İranın tərkibində olub, XVIII əsrdə Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinin imzalanması ilə Çar Rusiyası tərəfindən ona ilhaq edilib.