Qarabağ bölgəsində nə baş verir?

Qarabağ bölgəsində baş verən son hadisələrin və dəyişikliklərin icmalı

Oktyabrın 2-i bazar ertəsi günorta saatlarına kimi Qarabağ bölgəsindən olan erməni qaçqınların sayı 100 520 nəfərə çatıb. Yerli erməni əhalisi altı gün ərzində Qarabağ bölgəsini tərk edib. Bu, Ermənistan və Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin açıqladığı statistikadır və Azərbaycan Respublikası bununla bağlı hələ ki, etibarlı məlumat dərc etməyib.

Köçkün əhali Ermənistana Laçın dəhlizi və Həkəri çayı keçid məntəqəsindən keçir. Miqrantlar əvvəlcə sərhədə yaxın Kornidzor kəndinə, qeydiyyatdan keçdikdən sonra müvəqqəti yaşayış üçün Qoris şəhərinə gedirlər.

Azərbaycan hökumətinin hərbi hücuma keçməsindən sonra bu əhalinin böyük hissəsi Ağdərə, Xocalı, Əsgəran, Xocavənd rayonlarını, Qarabağ bölgəsinin qəsəbə və kəndlərini əşyalarını toplamadan tərk edərək, bölgənin inzibati mərkəzi olan, Xankəndiyə toplaşmışdılar.

Erməni qaçqınlar maşınlı və maşınsız olaraq iki qrupa bölündü. Ermənistan hökuməti miqrantları Qarabağ bölgəsinin mərkəzinə çatdırmaq üçün yüzlərlə avtobus və mikroavtobus göndərib. Ermənistan Baş Nazirlik Aparatının sözçüsü Nazlı Bağdasaryan bu bölgədən Ermənistana 21 mindən çox avtomobilin daxil olduğunu bildirib.

Məcburi köçkünlər Laçın dəhlizinin sıxlığı səbəbindən 40 saata gedirlər. Müsahiblərin BBC, Reuters, France 24 və Ermənistan mediasına dedikləri problemlər arasında aclıq, yanacaq çatışmazlığı, avtomobilin xarab olması, yolda gecələmək, içməli suyun olmaması, sanitar qovşaqların olmaması da var.

Həmçinin, məcburi köçkünlərdən 7-si yolda dünyasını dəyişib, 6 nəfərin ölümünə səbəb ürək və beyin tutması, 1 nəfərin isə münaqişə olduğu elan edilib. Bu məcburi köçün itkiləri bununla məhdudlaşmır və Qarabağın mərkəzində 100 min litrlik yanacaq çəninin partlaması nəticəsində ölənlərin sayı nəhayət ki, 170 ölüyə çatıb.

Xankəndi şəhərində yaşayan avtomobilsiz ermənilər 170 avtobusla bu şəhəri təxliyə ediblər. Xankəndidəki qocalar və əlillər evindən onlarla insan Qızıl Xaç Cəmiyyətinin köməyi ilə bu ərazini tərk edib. Ermənilərin sonuncu qrupu sülhməramlılarla birlikdə gedən həkimlər və xəstəxana işçiləri olub.

Erməni separatçıları əhalinin etnik təmizləmə qorxusundan qaçdığını iddia edir, Azərbaycan isə erməni əhaliyə heç bir təzyiq göstərmədiyini iddia edir və eyni zamanda, “onların getməsinə mane olmuruq” deyə bildirir.

Əl-Cəzirə xəbər agentliyi bir reportajda Xankəndini kabuslar şəhəri adlandırıb. Britaniyanın “İndependent” qəzeti Qarabağ ermənilərinin getməsinin Sovet İttifaqının dağılmasından sonra son 30 ildə Qafqaz xalqlarının ən böyük köçü olduğunu bildirib.

Əvvəllər deyilirdi ki, Qarabağ bölgəsində 120 min erməni yaşayır və onların əksəriyyəti bölgəni boşaldıb və inteqrasiya etmək istəmir.

Azərbaycanın dövlət mediaları azəri dilini bilən yaşlı ermənilərin birinci Qarabağ müharibəsindən əvvəl azərbaycanlılarla yaxşı münasibətdə olduqlarını və Azərbaycan hökumətindən razı qaldıqlarını bildirən müsahibələr yayımlayıb.

Azərbaycan hökumət nümayəndələrinin Qarabağ bölgəsinin mərkəzinə daxil olmaları

Azərbaycan hökuməti Xankəndi şəhərinin polis binasına Daxili İşlər və Vətəndaşlıq Reyestri Nazirliyinin nümayəndələrini yerləşdirib. Kiçik bir qrup inteqrasiyaya hazırdır və Azərbaycan mediaları bir sıra orta yaşlı insanların qeydiyyatdan keçdiyi videonu yayıb və onların Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etdiklərini iddia edib.

Bu məsələ ilə bağlı yayılan xəbərdə ermənilər Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edir və inteqrasiya edir. Amma qondarma Artsaxın informasiya qərargahı videoreportajı rədd edərək yazıb: “Bu insanların ləhcəsi Artsax ermənilərinə bənzəmir”.

Cümə axşamı, 28 sentyabr tarixində Azərbaycan polisi Rusiya Federasiyasının sülhməramlı hərbi qüvvələri və sülhməramlı hərbi polisinin müşayiəti ilə Qarabağ bölgəsinin mərkəzinə daxil olub və birgə patrul xidməti aparıb. Bazar ertəsi, oktyabrın 2-də Rusiya Müdafiə Nazirliyi naməlum snayperin birgə patrul karvanına atəş açdığını və itkilərin olmadığını açıqlayıb.

Erməni rəsmilərinin çıxması üçün danışıqlar

Erməni Qarabağ bölgəsi “hökuməti”nin indiki və keçmiş rəsmiləri hələ də Xankəndi şəhərindədirlər. Erməni nümayəndələri ilə Azərbaycan hökuməti arasında 29 sentyabr tarixində cümə və oktyabrın 2-də Azərbaycanın Yevlax şəhərində danışıqlar aparılıb və Qarabağ bölgəsi “rəsmiləri”nin bölgəni tərk etməsi məsələsi müzakirə olunub. Danışıqların növbəti mərhələsi Xankəndi şəhərində Azərbaycan baş nazirinin müavini Şahin Mustafayevin iştirakı ilə keçiriləcək. Ermənistanın Aravat KİV-i xəbər verir ki, qondarma Artsax dövlətinin üç prezidenti Arkadi Ğukasyan, Bako Sahakyan və Samuel Şahramanyanın bölgəni tərk etməsi ilə bağlı razılıq əldə olunub.

Erməni rəsmiləri axtarışa verilib

Azərbaycanın Baş Prokurorluğu Qarabağ bölgəsinin 400-ə yaxın rəsmisinin Azərbaycan tərəfindən cinayət məsuliyyətinə cəlb edildiyini və onların ölkəni tərk etməsinə icazə verməyəcəyini bildirib. Azərbaycan Baş Prokurorluğu Erməni Qarabağ bölgəsi “hökuməti”nin prezidenti, silahlı birləşmələrin keçmiş komandiri Araik Harotunyan və Cəlal Harotunyanı Gəncə və Bərdəyə raket hücumu və İkinci Qarabağ Müharibəsində mülki əhalinin qətlində təqsirləndirilmələrinə görə saxlanılmalarına göstəriş verib.

Erməni rəsmilərinin həbsi

Ruben Vardanyan, keçmiş daxili işlər naziri, “Artsax Müdafiə Ordusu” kimi tanınan erməni milis komandirinin birinci müavini David Manukyan, Milli Təhlükəsizlik Şurasının keçmiş katibi Arşavir Qaramyan, Qarabağ bölgəsi “hökuməti”nin keçmiş müdafiə naziri Levon Manatsakanyan, erməni vətəndaşları ilə birgə şəxsi avtomobillərlə Laçın dəhlizi vasitəsi ilə Ermənistana gedərkən Həkəri çayı sərhəd-keçid məntəqəsində Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Təşkilatının sərhəd naryadı və komandoları tərəfindən saxlanılıblar.

İtkin düşmüş şəxslər komitəsi iş başındadır

Qarabağ bölgəsi Daxili İşlər Nazirliyi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin hərbi polisi ilə məhdud əsasda işləyir. Daxili işlər naziri Karen Sarkisyan və Qarabağ bölgəsi Daxili İşlər Nazirliyinin bir sıra əməkdaşları, itkin düşmüş şəxslərin axtarışı komitəsinin tərksilah edilmiş bir sıra polis qüvvələri və yol polisi, ölən və sağ qalanlarla bağlı işləri aparır. Bu komitə hələ dəqiq statistika dərc etməyib.
Münaqişənin ilk günü öldürülən Xocavənd rayonunun meri Naur Saqianın dəfn mərasimi həmin komitə tərəfindən İrəvana köçürülüb və onun dəfn mərasimində Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Şurasının baş katibi Armen Qriqoryan iştirak edib.
Qarabağ bölgəsinin ləğv edilmiş hökumətinin başçısı Samuel Şahramianyan itkin düşənlərin axtarışı əməliyyatı başa çatana qədər bölgədə qalacağını bildirib.

BMT nümayəndə heyətinin Qarabağ bölgəsinə gəlişi

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropa İttifaqı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Haqları Şurası və Amerika Birləşmiş Ştatlarının təzyiqlərindən sonra Azərbaycan hökuməti BMT nümayəndə heyətinin Qarabağ bölgəsinə daxil olmasına icazə verib. BMT-nin nümayəndə heyəti bazar ertəsi, oktyabrın 2-də Ağdam, Əsgəran, Xocalı, Xankəndidən Qarabağ bölgəsinə daxil olub və Laçın dəhlizi ilə Həkəri çayı vasitəsi ilə sərhəd-keçid məntəqəsinə gedib. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nümayəndə heyətinin iştirak etdiyi zaman ziyarət edilən ərazilər və Laçın dəhlizi insanlardan boş idi. Bu nümayəndə heyətini Türkiyə, Rusiya, Macarıstan, Pakistan və Albaniyadan da diplomatlar müşayiət edib, lakin digər ölkələrin diplomatlarına giriş icazəsi verilməyib. Adı çəkilən ölkələrin Azərbaycan hökuməti ilə güclü əlaqələri var.

BMT nümayəndə heyəti Qarabağ bölgəsi və Ermənistanın erməni fəalları tərəfindən konkret olaraq nəyə baş çəkdiklərinə və bu marşrutda 40 saatlıq sıx trafik zamanı heç nə qeydə almadıqlarına görə tənqid edilib.

Qarabağda dini simvollar

Bazar ertəsi, oktyabrın 2-də Azərbaycan helikopteri Xankəndi şəhərinə baxan təpələrdə quraşdırılmış xaç simvolunu məhv edib. Həmçinin, Azərbaycan hökumətinin Dini Azadlıqlar və Mənəvi Dəyərlər Komitəsi ələ keçirilən ərazilərdə Əhli-sünnə Hənəfi azanının yayımına başlayıb.