İdlib iqtisadiyyatı; 5 nəfər və 5 şirkətdən ibarət şəbəkə

Yerli mənbələrin məlumatına görə, Təhrir Əş-Şamın təsiri altında olan bölgələrdə iqtisadi sektorda çoxlu fiqur və şirkətlər var ki, onların da hamısı bir nəfərə məxsusdur.

1- Mustafa Qədid
Keçidlər, ərzaq, yanacaq, avtomobil, daşınmaz əmlak, ət və toyuq ətinin idxalı Təhrir Əş-Şama bağlı müxtəlif adlar altında bir neçə təşkilat və şirkətlər tərəfindən idarə olunur və onlara rəhbərlik edən şəxs “Mustafa Qədid” adlı “Darkuş” şəhərindən olan “Əbu Əbdül Rəhman Əl-Zərba” ləqəbli İdlibin qərb ətraflarından olan şəxsdir. Həmçinin “Əl-Muğeyrə” adlı şəxs şirkətlərə nəzarətə cavabdehdir.

2- Daxili nəqliyyat
İdlib şəhərində yerli nəqliyyat şirkətlərinə nəzarət edən və qida məhsullarının girişi və Avropa nəqliyyat vasitələrinin İdlibə girişi və lisenziyası ilə məşğul olan “Zacil” adlı bir şirkət var.

3- Heyvandarlığa dəstək
“Əl-Yəmamə” İdlib Şəhər Şurasının rəhbəri “Xeyruddin Əs-Seyyid İsa” tərəfindən idarə olunan heyvandarlıq işləri üçün dəstək şirkətidir. Son zamanlar bu sahədə rəqib kimi başqa bir şirkətin də fəaliyyət göstərdiyi barədə xəbərlər yayılıb. Bu, hər iki şirkətin eyni partiyaya mənsub olması ehtimalını gücləndirir.

4- Neft məhsullarının paylanması
Neft məhsullarının paylanmasına gəlincə, bu yaxınlarda şirkətlər lisenziya alıb, onların işinə “Numa” adlı şirkət nəzarət edir və maliyyələşdirir. Göründüyü kimi, bu şirkət səhmlərini hər səhm üçün 100 ABŞ dolları qiymətinə ictimaiyyətə satır və ayda 2 və ya 3 faiz mənfəət səhmdarlara yanacaq gəlirlərindən və qaz nasoslarından paylanır ki, bunların hamısı “Əbu Əbdül Rəhman Əl-Zərba”ın nəzarəti altındadır.

5- Tikinti
Daşınmaz əmlak, podrat və tikinti şöbəsi Hələbin şimal kənarındakı “Əzaz” şəhərindən olan “Əbu İbrahim Səlamə”nin məsuliyyəti altındadır. O, həm də Hələbdəki “Cəbhət Ən-Nusra”nın liderlərindən biridir. “Xəlifə” və ya “Oktopus” kimi tanınan “Mahmud Xəlifə” bütün idxal əməliyyatlarına cavabdehdir və Hələbin şimal ətrafı və İdlib bölgələrində geniş təsirə malikdir. O, hazırda Hələbin şərqindəki “Əl-Niyarə” kəndində məskunlaşıb və Suriyanın şimalındakı işğal olunmuş ərazilərlə demokratların nəzarətində olan ərazilər arasında daim hərəkət edir və ordunun kəşfiyyatı ilə də bağlıdır. O, Türkiyə ərazisi ilə narkotik dəstəsinin başçısının nəzarətində olan ərazilər arasında daim hərəkət edir.

Ən görkəmli investisiyalar
Təxminən iki il əvvəl İdlibin böyük şəhərlərində, xüsusən də Türkiyə ilə sərhəddə yerləşən “Sərməda və Dana”da şəhərsalma, ticarət və sənaye inkişafının xüsusiyyətləri açıq şəkildə görünürdü. Ticarət və yaşayış komplekslərinin, ticarət mərkəzlərinin və özəl layihələrin tikintisi davam edirdi. Bu sərmayələrin əksəriyyəti Əl-Colani milislərinə bağlı kiçik bir qrup insana məxsusdur. Məsələn, “Yanacaq” sektorunda ən görkəmli şirkətlər “Tiba” və “Vətəd”dir ki, bu şirkətlər Türkiyədən ən görkəmli yanacaq idxalçıları və İdlibin şəhər və kəndlərində və Hələb ətraflarında digər şirkətlərin tədarükçüləri arasındadır.

Bundan əlavə, 850 kvadratmetr sahəsi olan məşhur “Royal” ticarət mərkəzi tikilib. Layihənin tikinti dəyəri 600 dollara yaxındır. Bu ticarət mərkəzinə ipək bazarında bir sıra kirayəçilər və dükan sahibləri üçün mal və geyim ticarəti üçün 50-dən çox mağaza daxildir.

Bundan əlavə, 2022-ci ilin əvvəlində İdlibin şimalındakı Əl-Dana şəhərində ən böyük hazır geyim ticarəti bazarı (topdansatış) yaradılıb və bura təxminən 150-yə yaxın mağaza daxildir. Mağaza başına 80 kvadrat metr, birbaşa əlaqəli şəxsiyyətlərə aid olan Əl-Colani yaxınlarına aiddir.

İdlibin iqtisadi vəziyyəti
2021-ci ilin aprel ayında “Dəstək Koordinasiya Birliyi” (ACU) tərəfindən təqdim edilən bir araşdırma təsdiq etdi ki, süd məhsulları və ondan istehsal olunan məhsulların istehsalı hazırda Suriyanın şimalında sənayenin 24%-ni, tikinti materialları və qida istehsalının isə 38%-ni təşkil edir. Həmçinin sənayenin zeytun sənayesi 11%, taxta və alüminium qapı istehsalı 8%, gigiyena və təmizlik materialları 7%, paltar 4%, ayaqqabı, xalça, qızdırıcılar və onların ehtiyacları sənayenin 6%, lakin plastik materialların və ikinci əl dəmirin təkrar emalı cəmi 2%-ni təşkil edir.

Araşdırma, Suriyanın şimalında sənayedə istifadə edilən xammalın 41%-nin Suriyanın qərbindəki yerli bazarlardan, 16%-nin Suriyanın şərqindəki yerli bazarlardan, xammalın isə 31%-nin Türkiyədən gətirildiyini təxmin edib. Suriyada istehsal olunan materialların 97%-i Suriyada satılır, cəmi 2%-i Türkiyəyə, 1%-i isə İraqa ixrac edilir.