Bəsrə-Əqəbə boru kəməri; Bir neçə hadisənin üst-üstə düşməsi
Netanyahunun İordaniyaya Bəsrə-Əqəbə kəmərinin yaradılması ilə bağlı səfəri, görünür, Amerikanın İraqa iqtisadi təzyiq göstərərək Bağdadı bu prosesi sürətləndirməyə məcbur etməyə sövq edib. Qeyd edək ki, bu yaxınlarda Amerika bununla bağlı boru kəmərinin qurulması məqsədi ilə İraqın iddialarının “Federal Ehtiyat” vasitəsilə toplanmasına mane olmaq qərarına gəlib.
İraqa iqtisadi təzyiqdən istifadənin tarixçəsi
İlk öncə, ABŞ İraqa 2000 sikkə idxal etdi və İraq tərəfinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatında təsdiqi ilə İraq neftinin satışından əldə olunan pulun ABŞ-ın “Federal Ehtiyat Sistemi”nə getməsini təsdiq etdilər. İraq tərəfi də “Küveytə” verdiyi təzminat hesabına gəlirini saxlaya biləcəyi əsası ilə bu məsələyə razılaşıb. Amerikalılar İraq neftinin satışından əldə olunan gəlirləri İraq banklarına ayırmaqla bazara pul yeridirdilər. Amma bir qədər sonra Vaşinqton bu prosesdə çirkli pulların yuyulmasının baş verdiyini iddia etdi ki, iraqlı iş adamları bu pullardan mal idxal etmək üçün istifadə edirlər. Ona görə də Türkiyə, Suriya, İran və Livan bu məsələdən faydalanacaqlarını və dolları İraqdan çıxaracaqlarını iddia etdilər. Nəticədə ABŞ çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə bəhanəsi ilə “banklarda dollar hərracı” məsələsini gündəmə gətirdi. Növbəti addımda amerikalılar həmçinin hərraca həssaslıqla yanaşdılar və iraqlı bank menecerlərini elektron təlim üçün təlim kurslarına göndərdilər ki, müraciət edənlər idxalın və malların növünün milli nömrəsini və detallarını təqdim edərkən valyutanı elektron şəkildə ala bilsinlər. Bu üsulla çirkli pulların yuyulmasının yolu bağlansa da, Vaşinqton bu dəfə Federal Ehtiyat Sistemi vasitəsilə 4 İraq bankına yatırılan pulları məhdudlaşdıraraq yeni bir yol tutdu ki, İraq öz neftinin satışından gələn pulu gecikmə ilə alsın. Bu gecikmə nəticəsində milli valyutanın, yəni dinarın dollara nisbətdə dəyəri ucuzlaşaraq və İraq sosial etirazlara şahid olacaq.
Federal Ehtiyat və İraqın öz nefti satışından pul hasil edə bilməməsi
İraq neftinin satışından əldə edilən pulların təhvil verilməsi prosesində çoxlu söz-söhbətlərdən sonra Amerika tərəfi nəhayət ki, ABŞ-ın “Federal Ehtiyat Sistemi” vasitəsilə pulları İraq banklarına təhvil verəcəyini təsdiqləyib. Qeyd edək ki, ABŞ daha əvvəl İraqın 4 bankına yatırılan pulları məhdudlaşdıraraq dinarın dəyərini aşağı salmışdı və bu, İraqda sosial etirazlara səbəb olmuşdu. Son zamanlar ABŞ-ın bu pulların İraqa yolunu kəsməyə çalışdığı da deyilir. “Bağdad 2” konfransında İraq hakimiyyətinin anti-İran mövqelərini qəbul etməsi və ya ABŞ-ın İraqdakı hərbi mövcudluğunu dəstəkləməsi və “Total” şirkətinin İraqla əməkdaşlıqdan imtina etməsi yəqin ki, bu təzyiq rıçaqına uyğun olaraq nəzərdən keçirilməlidir.
Netanyahunun İordaniyaya səfəri
İşğal olunmuş ərazilərdəki daxili etirazların əsnasında Benyamin Netanyahunun İordaniyaya səfərinin yuxarıda adı çəkilən boru kəmərinin işə salınmasını sürətləndirməsi ilə eyni vaxta təsadüf etməsi ABŞ-ın 100 milyard dollarlıq İraq pulunun qarşısını almaqda məqsədi kimi görünür. Bu, yaxınlarda İraq və İordaniya liderləri arasında imzalanmış bir müqavilədir.
İordaniyaya bir illik güzəştli qiymətlə sutkada 10 min barel ixracın təsdiqi
İraq və İordaniya arasında əldə edilən yeni razılaşmada İraq Neft Nazirliyi İordaniyaya gündə 10 min barel neft ixrac edir. Bu müqavilə bir illikdir və iyun ayında başlayıb. Qeyd edək ki, 2021-ci ildən etibarən İraq gündəlik təxminən 10 000 barel həcmində tankerlər vasitəsilə İordaniyaya güzəştli qiymətlə xam neft ixrac edir.
Boru kəmərinin qurulması mexanizmi
Bu boru kəməri “Bəsrə”dən “Fav”a, oradan isə “Əqəbə”yə gedir. Bu kəmərin marşrutunun bir hissəsi Amerika qüvvələrinin nəzarəti altında olan ərazilərdən keçir. Neft eksperti “Həmzə Əl-Cəvahiri”nin sözlərinə görə, İraqdan İordaniyaya neft nəqlinin həcmi təxminən 200 min barel neft olacaq. Qeyd edək ki, bütün ekspertlərin fikrincə, bu miqdarda neft işğal olunmuş torpaqlara çatacaq və İordaniya sadəcə örtük adı və əslində vasitəçidir. Uzunluğu 1000 km-dən çox olan bu boru kəmərinin 18.000 milyard dollarlıq dəyəri, eləcə də İordaniyada neft emalı zavodunun tikintisinə xərclənəcək və onun 10 milyardı İraqın üzərinə düşür. Boru kəmərinin uzadılması üçün İordaniyadan Misirə qədər 8 min milyard dollar xərclənməlidir ki, bu da İraqın xərcləməli olduğu cəmi 36 min milyard dollardır. Lakin işlər başa çatdıqdan sonra İordaniya və Misirdəki bütün neft emalı zavodlarının mülkiyyət hüququ eyni ölkələrə keçəcək. Bu müqavilədə boruların təmiri yenə İraq ölkəsinin öhdəsinədir.
İraq neft nəqli xərcləri üçün İordaniya və Misirə hər il 3 milyard dollar ödəməlidir. Neftin bu yolla daha ucuz satılması bu müqavilənin başqa bir detalıdır. Qeyd etmək yerinə düşər ki, təhlükəsizliyini amerikalılar təmin etdiyi bu kəmər, İraqın sünnilər yaşayan hissəsindən keçir, lakin hər hansı bir problem yaranarsa, onun məsuliyyəti İraqladır. Bu müqavilənin təklifi İraq şiə icmasının etirazları ilə müşayiət olunsa da, Amerikanın İraq iqtisadiyyatına təzyiqindən, yəni dinarın dəyərdən düşməsindən sonra dinarın devalvasiyası problemini nəhayət bu müqavilənin təsdiq edilməsini elan etməklə İraq Nazirlər Kabineti həll etdi. Neft embarqosunda çoxlu təcrübəyə malik sionist rejim neft daxilolmalarının müxtəlifliyini genişləndirmək üçün İraqla neft nəqli əlaqələri kanalını genişləndirməyə çalışır.
İraqın üzərinə qoyulan boru kəməri yəqin ki, işğal olunmuş ərazilərə təxminən 200 min barel neft göndərəcək. İlk növbədə onu qeyd etmək lazımdır ki, rejimin müxtəlif enerji mənbələrinə ehtiyacı var, çünki Azərbaycan sərhədindəki gərginlik səbəbindən münaqişə baş verərsə, Bakının enerji xətlərinin vurulması və nəticədə enerji işğal edilmiş torpaqlara girişlər bloklanacaq. Digər tərəfdən, İraq parlamentinin bölgədən müstəqil neft satışına qadağa qoymadan əvvəl bölgənin Türkiyə sərhədindən rejimə bir neçə milyon barel satdığı və bəlkə də rejimin bu məsələdən istifadə edəcəyi bildirilir. İraqla ticarət əlaqələri qurulmadıqda giriş yolunu bəhanə edərək Kürdüstan bölgəsi neftindən istifadə edəcək.
Bakının Bağdaddakı strategiyası
Qeyd edək ki, sionist rejim bundan əvvəl də Azərbaycanla oxşar münasibət qurub. İndiki Bakı-Təl-Əviv münasibətlərinin mənşəyi yəqin ki, Ceyhan boru kəməri hesab edilməlidir. Ceyhan boru kəməri Bakıdan Tiflisə, oradan da Türkiyənin Ceyhana və nəhayət, Aralıq dənizinə və Balkanlara gedirdi. On ildən az müddətdə sionist rejim bu bölgəyə daxil olan nefti dolayı yolla Bakıdan almağa nail oldu. İki tərəf arasında münasibətlər o dərəcədə inkişaf edib ki, hazırda Azərbaycan sionist rejimin enerjisinin 40%-ni təmin edir. Digər tərəfdən, Təl-Əviv Bakıya yeni texnologiyalar tədarük etməklə ikisi arasında əlaqəni gücləndirib. Nəticə etibarı ilə, əgər bu boru kəməri qurularsa, yəqin ki, İran gələcəkdə qərb sərhədlərində İraqda mövcud olan anti-İran millətçi atmosferinə sosial cəhətdən əsaslanmaq potensialına malik ikinci Azərbaycanı görəcək.
Müəllif Barəsində:
Rəy