Qərb Qarabağ erməniləri və Ermənistan azərilərinin xilaskarı rolunda oyun oynayır
Cümə günü, iyunun 23-də keçidin tamamilə bağlanmasından bir gün sonra Avropa Şurası Parlament Assambleyasının iclası keçirilib və orada Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərinin nümayəndələri də iştirak ediblər. Bu iclasda “Laçın dəhlizi ilə sərbəst və təhlükəsiz get-gəlin təmin edilməsi” və “Ermənistan azərilərinin geri qayıtmaq hüququ” adlı qətnamə qəbul edilib. Bu səsvermə, 60-ın 40-a nəticələnib. Görünür, Ermənistan parlament nümayəndə heyətinin maraqlarının böyük hissəsi təmin olunub.
Cümə axşamı, iyunun 22-də və Azərbaycanın Ermənistan ərazisinə daxil olmasından bir həftə sonra, Laçın keçidinin və Həkəri çayı körpüsünün girişində Azərbaycan hökuməti Qarabağ bölgəsi ermənilərinin yeni mühasirəyə alınması üçün bu keçidi beton maneələrlə bağladı.
Bu keçid iyunun 30-u cümə gününə qədər Rusiya sülhməramlı qüvvələri üçün 10 gün müddətinə bağlandı. Həmçinin Azərbaycan qüvvələri Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin xilasedici qrupları üçün bu marşrutu 13 gün müddətinə bağlayıb, işıq və qaz da kəsilib. İlk 10 gün ərzində Azərbaycan Ordusunun quru qoşunlarının bölmələri BTR-82 transportyor və zirehli texnikası ilə keçidin girişində yerləşdirilib və döyüş vəziyyətində olub. Birinci mərhələdə Ermənistan və Qırmızı Xaç təşkilatının vasitəçiliyi ilə Qarabağ bölgəsi ermənilərindən 15 xəstə və onları müşayiət edən 9 nəfər müalicə olunmaq üçün Ermənistana gedib və Azərbaycan mediasının təbliğatı ilə onların Qarabağ bölgəsinə qayıtması görüntüləri yayımlanıb və keçiddə get-gəlin normal olduğu iddia edilib. Bu, bir neçə saatdan sonra Qızıl Xaç Komitəsinin loqotipi olan Middle Bossun və bu neytral beynəlxalq təşkilatın əməkdaşlarının Laçın keçid məntəqəsindəki ilk görüntülərinin kəsildiyi və yalnız Ermənistan vətəndaşlarının şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərin yoxlanıldığı vaxt baş vermişdir.
Daha çox oxuyun:
Azərbaycan hökumətinin Ermənistan ərazisinə biabırçı keçidi + VİDEO
Laçın dəhlizinin bağlanması kimə sərf edir?
Qarabağ bölgəsinin yenidən mühasirəyə alınmasının səbəbi nədir?
Bu müddət ərzində yaşanan hadisələrə baxış onu göstərir ki, cümə günü, iyunun 23-də Avropa Şurası Parlament Assambleyasının iclası keçirilib və orada Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərinin nümayəndələri də iştirak ediblər. Bu iclasda “Laçın dəhlizi ilə sərbəst və təhlükəsiz get-gəlin təmin edilməsi” və “Ermənistan azərilərinin geri qayıtmaq hüququ” adlı qətnamə qəbul edildi və bu, 60-ın 40-a nəticələnib və görünür, Ermənistan parlament nümayəndə heyətinin maraqlarının böyük hissəsini təmin edir.
Ermənistan parlament nümayəndə heyətinin rəhbəri Ruben Rubinian öz Facebook səhifəsində yazıb: “Onlar (Azərbaycan nümayəndə heyəti) bu bəyanatın qarşısını almaq və ya dəyişdirmək üçün hər cür səy göstərdilər və onların düzəlişlərinin 60%-i rədd edildi və Azərbaycana qarşı qətnamə qəbul edildi”.
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının qətnaməsində Laçın dəhlizində azad və təhlükəsiz hərəkətin olmadığı bildirilir və ermənilərin mühasirəsinin insan haqları olan nəticələrinə toxunaraq, beynəlxalq faktaraşdırıcı heyətin göndərilməsi vurğulanır. Bu assambleya öz qətnaməsində Azərbaycandan Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Ermənistandan Qarabağa yolun və elektrik və qaz təchizatının yenidən təmin edilməsi ilə bağlı qərarlarının icrasını tələb edib.
Qətnamədə həmçinin Azərbaycandan ermənilərə qarşı nifrət ifadələrini və təhdidləri dayandırmağı tələb edib. Assambleya Azərbaycan prezidentinin Qarabağ bölgəsi mühasirəsi ilə bağlı faktları qəbul etməməsindən təəccüb etdiyini vurğulayıb. O, həmçinin Azərbaycan hökumətinin Avropa Parlament Assambleyasının müxbirini Laçın keçidinə dəvət etmədiyinə görə davranışından təəssüflənib. Bu qətnamədə vurğulanıb ki, Qarabağ bölgəsində müharibə başlayarsa, ermənilər öz evlərini tərk etmək məcburiyyətində qala bilərlər və Azərbaycan hökumətindən Ermənistan hakimiyyəti ilə təhlükəsizlik məsələlərini və Qarabağ əhalisi barədə müzakirə etmək tələb olunub. Həmçinin Assambleya Azərbaycandan davamlı sülh üçün istənilən mexanizmi həyata keçirmək üçün qərəzsiz beynəlxalq iştiraka imkan yaratmağı tələb edib. Qətnamə daha sonra Avropa Şurasının nümayəndə heyətini beynəlxalq faktaraşdırıcı heyət şəklində Laçın dəhlizinə səfər etməyə və beynəlxalq qurumlar, o cümlədən BMT-nin Qarabağ bölgəsinə çıxışına icazə verməyə dəvət edib.
Bu qətnamə daha sonra Azərbaycandan Ermənistan və Qarabağ bölgəsi erməniləri ilə sülh üçün real yanaşmanı tələb edib.
Bu qətnamənin tədqiqi onu göstərir ki, Avropa Qafqazda, xüsusən də rusların birbaşa iştirak etdiyi yerlərdə etibarlı dayaq axtarır.
Ermənistan azəriləri üçün qətnamə
1988-ci ilə qədər və keçmiş Sovet İttifaqının dağılmasından əvvəl Ermənistan SSR-dən qovulmuş Yeraz əhalisi (Ermənistan azəriləri) üçün bu Assambleyanın nailiyyətlərinin başqa bir hissəsi də onlar haqqında qətnamənin qəbul edilməsidir. Bu qətnamədə Ermənistanın 400 minə yaxın azəri əhalisinin deportasiya edilməsini etnik təmizləmə nümunəsi kimi qiymətləndirmiş, onlara və sağ qalanlarına torpaqların, evlərin və əmlaklarının qaytarılması hüququnun Ermənistan tərəfindən rəsmi şəkildə tanınması tələb edilmişdir. Qətnamədə Ermənistandan onların geri qayıtması üçün əsaslar verməsi, hər hansı təbliğatın və etnik nifrətin yayılmasının qarşısının alınması tələb olunub.
Əliyevin reaksiyası
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev qətnaməyə ilk reaksiya olaraq deyib: “Biz ikinci Qarabağ müharibəsində qisasımızı almışıq və ermənilərin vəhşiliyini heç vaxt unutmamalıyıq. İşğal zamanı şəhərlərimiz yerlə-yeksan edilib, tarixi məkanlarımız dağıdılıb, müqəddəs yerlər alçaldılıb. Bunu edənlər mənfur qonşularımız idi və beynəlxalq ictimaiyyət və dünya buna göz yummuşdu. Bu gün Ermənistana avropalı rüşvətxor agentlər və məmurlar gedir. Onları haqsızlıq etməyə vadar edən nədir? İkili standartlar və rüşvətxorluq. Sərhədlərimizin yaxınlığında şəkil çəkdirib bizə mesajlar göndərirlər ki, sərhədlərimizə yaxınlaşa bilsinlər. Avropanın bəzi nümayəndələri ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra bizim icazəmiz olmadan Xankəndinə getdilər. Həmin vaxtda dedim ki, biz bilsəydik, onların daxil olmalarına icazə verməzdik. Bu gün də deyirik ki, gələ bilərsiz. Başınıza nə gələcəyini görə bilirsiniz?
Əliyevin Avropaya qarşı reaksiyası kəskin olsa da, körpünün girişindəki bir sıra maneələr aradan qaldırıldı və dəhliz açıldıqdan sonra Rusiya sülhməramlıları və Qırmızı Xaç əməkdaşları hərəkət edə bildi və avropalıların qətnaməsi general-polkovnik Lentsovun komandanlığı altında Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin təzyiqindən üstün oldu.
Ermənistan azərilərinin qayıdış tənliyi
Sünik vilayəti və Azərbaycanın Kəlbəcər rayonu ilə həmsərhəd olan Geğarkunik vilayətinin bir hissəsinin hərbi işğal məsələsi, Rusiya Federasiyası, İran İslam Respublikası və Hindistanın ciddi müqaviməti səbəbindən demək olar ki, qeyri mümkün hala çatıb. İndi Azərbaycan masaya Yeraz əhalisinin (erməni azərbaycanlılarının) qayıtmaq hüququ adlı başqa variantını qoyub və Avropa Şurası da bunu qətnamə ilə təsdiqləyib. Onlar 1988-ci ilə qədər Ermənistan Sovet Sosialist Respublikasından qovulmuşlar və deportasiya zamanı onların sayı 400 minə yaxın olub. İndi nəsillərin artması ilə Yeraz əhalisi təxminən 900 mindən bir milyon nəfərə çatıb. Azərbaycan Respublikası onları ölkənin müəyyən əhalisinin bir hissəsi hesab etmir və Ermənistana qayıtmalarını istəyir. Azərbaycan hökumətinin “Qərbi Azərbaycan” adlandırdığı bu layihə Ermənistan ərazisinin işğalı ssenarisinin tərkib hissəsi hesab olunur. Bu əhalinin geri qayıtması Zəngəzur dəhlizinin yaradılmasına zəmin yaradır. İranla həmsərhəd olan Sünik vilayətinin cənub rayonlarının az cəmiyyəti, Azərbaycanın Yerazlılar bəhanəsi ilə Turan Zəngəzur dəhlizi yaratmaq üçün əhali bərabərliyi ilə əlaqədar tənliyi yaratması üçün kifayətdir. Nikol Paşinyan hökuməti və onun partiyası bu tələbə müqavimət göstərmir və Ermənistan parlamentində Avropa Parlament Assambleyasında nümayəndə heyətinin zəif fəaliyyəti şiddətlə tənqid olunur. Artsax adlı hökumət qurmuş erməni separatçılarının rəsmi tanınmasını qəbul etməmək, qətnamə şəklində Bakıya mühüm güzəşt verməklə yanaşı, Avropa Şurası fəaliyyətinin təsirini azaldır. Avropa Şurası hər iki tərəf üçün vasitəçi və müalicəvi resept kimi meydana gəlsə də, lakin bu qətnamələr yeni gərginliklər vasitəsilə regionun siyasi coğrafiyasının dəyişməsinə səbəb ola bilər.
Müəllif Barəsində:
Rəy