Məqalə: İraq Səudiyyənin neft şirkətləri üçün böyük bir fürsətdir
İraq dünyanın ən böyük neft ehtiyatlarından birinə malikdir və bu töhfə bu ölkəni qlobal neft bazarında mühüm oyunçuya çevirib. Bu ölkənin iqtisadiyyatı neft ixracından çox asılıdır və ən böyük gəlir mənbəyidir. İraq Neft İxrac Edən Ölkələr Birliyinin (OPEC) üzvüdür və həmişə dünyanın ən böyük neft istehsalçılarından biri olub. İraqın neft sənayesi üçün təhlükə yaradan amillərdən biri də xam nefti emal edə bilməməsi və neft məhsulları istehsal edə bilməməsi, başqa sözlə desək, neft emalı zavodunun yaradılması və ya inkişafının mümkünsüzlüyüdür. Bu ölkənin neft emalı səviyyəsində yüksək imkanlara malik qonşuları ilə neft və enerji sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində danışıqlara getməsinin səbəbi budur.
İraqda neft sənayesi infrastrukturun olmaması, siyasi qeyri-sabitlik, təhlükəsizlik narahatlıqları və qlobal neft qiymətlərindəki dəyişmələr kimi müxtəlif problemlərlə üzləşir. Bununla əlaqədar, İraq neft hasilatını artırmaq və bu sektora xarici investisiyaları cəlb etmək üçün səy göstərib. Son illərdə bu ölkə neft hasilatını artırmağa müvəffəq olub və rekordlara imza atıb, amma yenə də xam neftin emalı və neft emalı zavodlarının inkişafındakı zəiflik hər gün İraq investisiyasından milyonlarla dollar pul çıxarır; Çünki o, idxal etdiyi yanacaq üçün ixrac olunan neftin məbləğindən qat-qat yüksək məvacib ödəyir. İraqın dost və qonşu ölkəsi olan Səudiyyə Ərəbistanı İraqın əsas neft tərəfdaşlarından biridir və Bağdad onunla xüsusilə yanacaq və neft hasilatı ilə bağlı danışıqlara başlayıb.
İraq və Səudiyyə Ərəbistanı neft sahəsində müxtəlif bölmələrdə əməkdaşlıq edir, o cümlədən hasilat müqavilələri, infrastrukturun inkişafı və bazar sabitliyi ilə bağlı müzakirələr. Xülasə, İraqın Səudiyyə Ərəbistanı ilə neft əməkdaşlığı ilə bağlı bir neçə əsas məqam var:
1- OPEC və neft bazarının sabitliyi: Həm İraq, həm də Səudiyyə Ərəbistanı neft hasilatının koordinasiyasında və qlobal neft bazarlarının sabitləşdirilməsində mühüm rol oynayan Neft İxrac Edən Ölkələr Birliyinin (OPEC) üzvüdür. OPEC üzvləri kimi İraq və Səudiyyə Ərəbistanı neft hasilatı səviyyələrini idarə etmək və bazar sabitliyini təmin etmək üçün müxtəlif təşəbbüslərdə əməkdaşlıq edirlər.
2- OPEC Plus-un hasilat müqavilələri: İraq və Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya kimi OPEC-ə daxil olmayan digər neft hasil edən ölkələrin də daxil olduğu OPEC Plus qrupunun bir hissəsidir. OPEC Plus dünya bazarında neftin tələb və təklifini tarazlaşdırmaq üçün vaxtaşırı hasilat səviyyələri üzərində işləyir. Bu razılaşmalara digər ölkələrlə yanaşı, İraq və Səudiyyə Ərəbistanı arasında hasilat kvotalarının təyin edilməsi və bu kvotalara riayət edilməsi ilə bağlı danışıqlar da daxildir.
3- Ortaq neft yataqları: İraq və Səudiyyə Ərəbistanının bir-birinin sərhəd bölgələrində ortaq neft ehtiyatları var. Bu yataqlara İraqdakı Ər-Rəmilə və Səudiyyə Ərəbistanındakı Əl-Ğivar yatağı daxildir ki, bu da neft hasilatının əsas mənbələri sayılır və iki ölkə arasında bu ümumi yataqlarda potensial əməkdaşlıq və resursların idarə olunması ilə bağlı müzakirələr aparılıb.
4- İkitərəfli əlaqələr və enerji əməkdaşlığı: İraq və Səudiyyə Ərəbistanı enerji sektoru da daxil olmaqla ikitərəfli əlaqələrini gücləndirməyə çalışıblar. Neft və qaz layihələrində əməkdaşlıq və investisiya imkanlarının araşdırılması məqsədilə yüksək səviyyəli görüşlər və mübadilələr keçirilib. Bura infrastrukturun inkişafı, emalı və kəşfiyyat fəaliyyətləri ilə bağlı müzakirələr daxildir.
Bununla belə, emal məhsulları ilə bağlı Bağdad və Ər-Riyad arasında məsləhətləşmələr davam edir, onlardan ən mühümü Aramco-nun qaz sahəsində əməkdaşlığıdır. Səudiyyə Ərəbistanının neft nəhəngi Aramco ötən ay (2023-cü ilin mayında) bu sahədə əməkdaşlıq mexanizmlərini araşdırdığını və yekun razılaşma əldə olunarsa şərtləri açıqlayacağını bildirmişdir.
Təbii ki, daha əvvəl İraqın neft naziri Həyyan Əbdül Ğəni verdiyi açıqlamada nazirliyin Suriya sərhədi yaxınlığında böyük qaz yatağının işlənməsi üçün Aramco ilə razılığa gəldiyini açıqlamışdı. O, bu razılaşmanı Ciddədə Səudiyyə-İraq Koordinasiya Şurasının iclasında açıqlayıb.
Bu razılaşmaya əsasən, Aramco İraqda gündə 400 milyon kubfutdan çox qaz hasil edə biləcək bir qaz yatağı işlədəcək. Bu qaz yatağı Əl-Ənbar vilayətində Əkkaz qaz yataqlarında yerləşir. Qeyd etmək lazımdır ki, İraq neft və qaz sahəsində köhnə tərəfdaşı olan ABŞ-ı bu layihəyə cəlb edilmiş hesab edir, çünki bəzi medialar İraq və Səudiyyə rəsmilərinin Ciddə görüşündən sonra İraqın Amerika Neft Xidmətlər Şirkəti Halliburton və Səudiyyənin Aramco ilə İraqın qərb səhrasında neft və qazın işlənməsi üçün əməkdaşlıq etməyi planlaşdırdığını açıqlamışdı. Həmçinin bildirilib ki, İraq Halliburton ilə Əl-Ənbar əyalətində neft və qaz ehtiyatlarının işlənməsi və istismarı üçün texniki tərəfdaşlıq haqqında danışıqlar aparır.
İraq və Səudiyyə Ərəbistanı arasında ilkin razılaşmada iki ölkə rəsmiləri İraqın neft-kimya sənayesində ən perspektivli strateji layihələrdən biri sayılan Bəsrə əyalətindəki Nebras neft-kimya layihəsinə investisiya qoyuluşu ilə bağlı da fikir mübadiləsi aparıblar. İllərdir ki, bu layihə heç bir irəliləyiş olmadan qalır. İndiyə qədər İraqa işləmək üçün gələn yeni hökumətlərin hər biri texniki tədqiqatlar və standartların nəzərdən keçirilməsi və Nebras layihəsi üçün vəsaitlərin cəlb edilməsi haqqında danışıb; Hətta bir dövrə Britaniyanın Shell neft şirkəti ilə danışıqlar aparılsa da, yekun nəticə əldə olunmayıb. İraq və Səudiyyə Ərəbistanı arasında yekun razılıq əldə olunarsa, ekspertlər Nebras layihəsinin də uzun illərdən sonra işlədilə biləcəyinə inanırlar.
Qeyd etmək lazımdır ki, İraq və Səudiyyə Ərəbistanı arasında əməkdaşlıq istiqamətində müsbət addımlar atıldığı halda, İraqla Səudiyyə Ərəbistanı arasında tarixi gərginlik və rəqabətin mövcud olduğu, bunları diqqətdən kənarda saxlamaq mümkün deyil, siyasi fəaliyyət və regional inkişaflar, iki ölkə arasında əməkdaşlığın dərinliyinə və onların nüfuz dairəsinə təsir edə bilər.
Mənbələr:
Saudi Aramco to develop 400 million cubic feet per day Iraqi gas field, Iraq oil minister says
Saudi plans $3 billion fund for Iraq, Aramco in talks to develop gas field
Müəllif Barəsində:
Rəy