Hərbi Məlumat: 3 Xordad Hava Hücumundan Müdafiə Sistemi

Bu sistem ilk dəfə 2014-cü ildə Sepahın nailiyyətləri sərgisində nümayiş edildi və o zaman 75 kilometr mənzilə malik idi; Raket və radar sahəsində lazımi təkmilləşdirmələri aldıqdan sonra o, 200 km mənzilə malik oldu. 3 Xordad sistemi 9 Dey raketi qəbul etdikdən sonra, əməliyyat imkanlarını geniş hədəflərə çatdırdı. Bu sistem Rusiyanın S-200 sistemini münasib əvəz və hətta daha yaxşısı kimi istifadə edilə bilər.

3 Xordad sistemini daşıyan yük maşını:
3 Xordad, Rəəd, Təbəs, Ələm Əl-Huda və 9 Dey sistemləri eyni müdafiə ailəsindəndir və eyni yük maşını istifadə edir. Bu yük maşını Buk-M2EK və 9K332 Tor-M2 müdafiə sistemlərində istifadə edilən şassiyə bənzəyir. Bu sistemlərin hər ikisi MZKT tərəfindən istehsal olunan MZKT-6922 şassisindən istifadə edir. 9K332 Tor-M2 sistemi ilk dəfə 2011-ci ildə Max sərgisində nümayiş etdirildi və Buk-M2EK sistemi də elə həmin 2011-ci ildə təqdim edildi.
Əvvəllər MZKT şirkəti Rusiyanın MAZ şirkətinin bir hissəsi idi və bu gün Belarusda yerləşir və hər növ ağır avtomobillərin, qoşquların, tikinti, neft, qaz və maşınqayırma sənayesi şirkətləri və təşkilatları və müxtəlif avadanlıqların quraşdırılması üçün təkərli şassilərin istehsalında ixtisaslaşmışdır.

3 Xordad müdafiə sistemini daşıyan yük maşınının ilk nümayişi Rəəd sistemi üçün 2012-ci ildə baş tutdu. Lakin İran nümunəsi MZKT-6922 versiyasından ciddi şəkildə fərqlənir. Birinci fərq yük maşınının uzunluğundadır; İran modeli daha qısadır və dərc edilən görüntülərə görə, İran modelində mühərrikin quraşdırılması yeri yük maşınının qarşısında, Belarus modelinin mühərriki isə yük maşınının arxasındadır. Bu səbəbdən İran nümunəsindəki elektron sistemlərə operator üçün yeganə giriş qapısı yan tərəfdəndir və giriş qapıları müxtəlif saya və formalara malikdir. İran nümunəsində onun hündürlüyünün artdığı görünür və atəş zamanı sistemin dayanıqlığı üçün yük maşınının iki oxu arasındakı sahədə iki hidravlik domkrat əlavə edilib. Dörd əvəzinə üç raketin olmasını və edilən modifikasiyaları nəzərə alsaq, bu yük maşınının Belarus modelindən daha yaxşı yolsuzluq gücünə malik olduğunu söyləmək olar.
Sözügedən izahatlara görə, görünür, İran bu yük maşınını Belarus modeli əsasında hazırlayıb; Bu yeni şassinin Belarusun köməyi ilə hazırlandığı və İranda istehsal olunduğu ehtimalı da var.

3 Xordad sisteminin radarı:
Qeyd edildiyi kimi, 3 Xordad sistemi raketlər və radar sahəsində bir çox yeniliklər əldə edib. Bu sistemin daha yaxşı nəzərdən keçirilməsi üçün biz 3 Xordadda istifadə olunan radar sistemlərini nəzərdən keçiririk.
3 Xordad və Təbəs sistemləri 2014-cü ildə eyni vaxtda təqdim edildi. Təbəs 3 Xordad müdafiə sisteminin ucuz əlavə təkmilləşdiricisi kimi təqdim edildi; Əvvəlcə hər iki sistem yüksək hündürlükdə və orta mənzilli sistem olaraq 25-27 km hündürlükdə və 50 km mənzildə hərəkət etmək qabiliyyətinə malik idi, lakin 3 Xordadda aktiv fazalı radar, Təbəs də isə məhdud fırlanma gücü ilə düz reflektor radarı quraşdırılmış idi.
Elan edilmiş münaqişənin hündürlüyü və mənzili Buk-M2EK sisteminin mənzili ilə tam olaraq eyni idi, yəni 50 km, bu da sistemlərin eyni olduğuna şübhə yaradırdı. Ancaq əvvəllər nəzərdən keçirdiyimiz yük maşınının şassilərindəki fərqlər və Rusiya sistemində dörd raket əvəzinə İran sistemlərində üç raketin istifadəsi bu şübhəni rədd etdi. Buk və Taer raketlərinin orta qanadlarının quraşdırılması yeri də fərqlidir. Taer raketində orta qanad raketin sonuna yaxın, Buk raketində isə orta qanad raketin ortasında yerləşir.

Radar sistemlərini daha yaxşı bəyan etmək üçün bu sistemin təkamülünə nəzər salmalı və onun başlanğıc nöqtəsi olan Rəəd sistemindən başlamalıyıq. Rəəd sisteminin nümayişi zamanı görünəndən fərqli olaraq, Rəəd 1 və 2 sistemləri kommersiya yük maşınlarına quraşdırılmışdır. Ticarət yük maşınları raketləri və Rəəd 1 və 2 sistemlərində istifadə olunan radar və passiv sistemi daşıyırdı. Çox güman ki, kommersiya yük maşınlarından istifadə edilməsinə səbəb prototipin istehsal xəttinin kifayət qədər olmaması və ya təqdim olunan modelin inkişaf mərhələsində olmasıdır.
Lakin Rəəd sistemində istifadə edilən ilkin radarların tədqiqi göstərir ki, Rəəd pulse doppler radarlarından və onun optik sistemləri ilə birləşməsindən istifadə edib və bütün sistem kommersiya yük maşınına quraşdırılıb. Buna görə də, yəqin ki, Rəəd sistemində 3 Xordad üçün hazırlanmış şassidən istifadə etmək nəzərdə tutulmayıbmış. Əksinə, Rəəd sistemi şəhər müharibəsi və passiv 3 Xorhad nümunəsi ola bilər, hansı ki, daha yaxşı gizlin qalmaq üçün kommersiya yük maşını daşıyıcı kimi istifadə olunub. O, yalnız raketləri daşıyan TEL nümunələri ilə əlaqə yaratmaq qabiliyyətinə malikdir.

Ələm Əl-Huda sistemi 3 Xordadla əlaqəli başqa bir sistemdir. Ələm Əl-Huda sistemi əslində yalnız raketi daşıyan yük maşınındadır və nümayiş vaxtı, yəni 2014-cü il 3 Xorhad sistemi ilə görünüb. Bu sistem əslində bütün kompleks üçün tamamlayıcı bir sistemdir.
Ələm Əl-Huda radarının dəqiq fotosu mövcud olmasa da və dəqiq diapazonu açıqlanmasa da, bu sistemin radarı Nebo-UE radarına bənzəyir. Nebo-UE radarı 310 km mənzilə malik VHF diapazonunda 3D radardır; Lakin Ələm Əl-Huda müdafiə sistemində istifadə edilən radar VHF diapazonunda atəşə nəzarət mərhələli sıra radarıdır.
Buna baxmayaraq, qeyd etmək lazımdır ki, Ələm Əl-Huda radarının istifadəyə verilməsindən bir neçə il keçməsinə baxmayaraq, belə bir sistemin işləkliyini göstərən keyfiyyətli görüntülər dərc edilməmişdir. Buna görə də, yəqin ki, Ələm Əl-Huda sistemi geniş şəkildə tətbiq edilməmiş və ya istifadə edilməmişdir. Çünki belə bir sistem mövcud olsaydı, 3 Xordad və Bəşir radarının sistemini əlaqələndirməyə ehtiyac qalmazdı, çünki Bəşir radarının funksiyasını, bu kompleksin radarı yaxşı icra edir.
Bu sistemlə bağlı iki mümkün araşdırıla biləcək mövzu var:
1- İranın 2000 km mənzilli mobil Keyhan radar istehsal etmək təcrübəsinə malik olduğunu nəzərə alsaq, Ələm Əl-Huda radarı həm də VHF təbiətindən fərqli olaraq 500 km və daha çox aşkarlama qabiliyyətinə malik çox uzun mənzilli radardır. Çox dəqiq aşkarlama qabiliyyətinə malikdir. Uzaq məsafələrdən gizli hədəfləri aşkar edə bilir və 3 Xordad sistemi və ya hər hansı digər sistemlə əlaqələndirilir və yüksək dəqiqliklə kompleksin uzaqmənzilli radarı rolunu oynayır.
2- İkinci ehtimal budur ki, Ələm Əl-Hadi sistemi əslində 3 Xordad sisteminin inkişafı üçün bir plan idi və nəticədə Bəşir radarının istifadəsinə səbəb oldu. Bəşir radarı ən azı 350 kilometr məsafədə kruiz və gizli hədəfləri və digər uzaqmənzilli hədəfləri aşkar etmək qabiliyyətinə malikdir.

Ümumiyyətlə, 3 Xordad sistemi üç komponentdən ibarətdir: raket daşıyan yük maşını və radar (TELAR), raket daşıyan yük maşını (TEL) və düşmən hədəflərinin erkən aşkarlanması üçün uzaq mənzilli Bəşir radarı.
Hərbi konseptlərdə TEL raketi daşıyan vasitə və raketdən əlavə radarı da olan buraxılış aparatı TELAR adlanır. TELAR sözü Transporter Erector Launcher And Radar, TEL sözü isə Transporter Erector Launcher mənasını verir və raketlər üçün mobil atıcı deməkdir.

İndiyədək 3 Xordad sisteminə aid radarın ətraflı görüntüləri dərc olunmayıb və rəsmi orqanlar tərəfindən münaqişənin hündürlüyü və onun əhatə dairəsi haqqında etibarlı məlumat verilməyib; Ancaq aydın olan odur ki, bu radar 2014-cü ildə təqdim olunduqdan sonra davamlı olaraq inkişaf etmişdir. Mövcud məlumata görə, bu radar eyni vaxtda 4 hədəfi aşkarlaya və 8 raketi (hər hədəf üçün iki raket) istiqamətləndirə bilən 1700 elementli X diapazonunda aktiv fazalı massiv AESA radarıdır.
Bu radarın münaqişə hündürlüyünün 30 km-ə qədər olduğunu söyləmək olar və bu radarın mənzili yəqin ki, 200 km-dən artıqdır. Buna səbəb 22 sentyabr 2022-ildə İran Silahlı Qüvvələrinə aid manevrdə nümayiş etdirilən 200 km mənzilli uzaqmənzilli 3 Xordad raketinin olmasıdır. Aktiv fazalı massiv radarlarının mənzilinin artırılması elementlərin sayını artırmaq və elementlərin siqnal gücünü artırmaqla, həmçinin elementləri daha yeni nəsillə dəyişdirməklə mümkündür.

Bəşir Radarı

3 Xordad sisteminin mühüm komponentlərindən biri olan Bəşir radarı L və S diapazonunda fəaliyyət göstərən xətti elementlərə malik, kruiz və gizli hədəfləri aşkar etmək qabiliyyətinə malik 3D mərhələli massiv radarıdır. Bəşir radarının maksimal mənzili 350 km-dir. Bu radar 2018-ci ildə və Vilayət 1397 təlimində nümayiş etdirilmiş və istifadəyə verilmişdir. Onun yük maşınına quraşdırıldığı və uzadılan qolu istifadə edərək yerdən bir neçə metr hündürlükdə yerləşdirildiyi və 360 dərəcə əhatə etmək üçün boşqabda fırlandığı müşahidə edilirdi. Bu radar yüksək hərəkət qabiliyyətinə malikdir və tez bir zamanda əməliyyata hazır vəziyyətə gətirilə bilir. Bəşir radarının atəşə nəzarət radarı kimi istifadə etmək qabiliyyətinə malik olduğuna dair dəlil bu günə qədər əldə edilməmişdir; Buna görə də, 3 Xordad sisteminin əsas radarının maksimum 200 km-dən çox mənzilə malik olması ilə bağlı əvvəlki fərziyyə doğru ola bilər.

3 Xordad sistemində bütün kompleks, yəni raketlər, radar və onun idarəetmə otağı bir avtomobilə quraşdırılmışdır, beləliklə, 3 Xordad missiyanı tamamilə müstəqil yerinə yetirə bilər. Amma onun hədəfi aşkar edib kilidləmək, sonra isə raketləri yönəldib və istiqamətləndirmək üçün cavabdeh olan əsas radarı yalnız bir istiqamətdə fəaliyyət göstərə bilir və eyni zamanda dörd istiqamətdə hərəkət etmək imkanına malik deyil. Bu, 3 Xordad sisteminin əsas zəifliyidir və o, müstəqil istifadə edilərsə, dərhal və bir neçə fərqli istiqamətdən hücuma məruz qala bilər.
Buna görə də, Bəşir radarı 3 Xordad sisteminin kruiz və gizli hədəflərin aşkarlanması və 3 Xordad sisteminin ətrafındakı ətraf mühitin daimi monitorinqi üçün çox vacib hissəsi kimi 3 Xordad sisteminin döyüş meydanında dayanıqlılığının mühüm amilidir. Bu sistemdə Bəşir radarının olması ilə ətraf mühiti 360 dərəcə izləmək mümkündür və dörd cəhətdən 3 Xordad sisteminin qorunması və təhlükəyə dayanıqlığı təmin olunur.

3 Xordad raket sisteminin hər bir batalyonunda Bəşir radarının və 3 Xordad raket sistemlərinin koordinasiyasına cavabdeh olan idarəetmə mərkəzi var. Bəşir radarı həm də batalyonda ətraf ərazinin 360 dərəcə tam zamanlı skan edilməsinə cavabdehdir. Hər bir Telar avtomobili Bəşir radarı və idarəetmə mərkəzi ilə koordinasiyadan əlavə, batalyondakı iki TEL ilə də koordinasiya edə bilir. Nəticədə, hər bir batalyona bir idarəetmə mərkəzi, bir Bəşir radarı, dörd 3 Xordad sistemi və səkkiz buraxılış qurğusu, ümumilikdə 36 raket, 3 Xordad müdafiə sistemi batalyonunun xidmətindədir.

3 Xordad sistemində istifadə olunan raketlərin sayı müxtəlifdir. Bu raketlərə aşağıdakılar daxildir:
Taer-2, Taer-2A, Taer-2B, Səyyad-2, Səyyad-2C, Səyyad-3, 9 Dey və uzaq mənzilli 3 Xordad raketi (Taer-3).
Bu sayda raketlərin müxtəlif mənzillərdə olması bu sistemin fərqləndirici cəhətlərindən biri sayıla bilər, çünki o, 3 Xordad sisteminə müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirmək imkanı verir. Əslində indiki 3 Xordad sistemi Buk sinfi sistemi deyil, S-300 sinif sistemidir. İkisi arasında müqayisə bir qədər uzaq görünə bilər, lakin S-300 sisteminə nəzər saldıqda, bu sistemin də fərqli mənzillərə və fərqli münaqişə yüksəkliklərinə malik çoxlu sayda raketdən istifadə etdiyini anlayacağıq. Yalnız 40N6 raketi S-300 PMU-3 və ya S-400 müdafiə sistemində istifadə edilən 3 Xordad raketlərindən daha uzun mənzilə malikdir. Belə ki, bu gün 3 Xordad sistemi S-300-ə yaxın imkanlara malikdir.

3 Xordad sistemində aktiv raketlərin mənzili və uçuş hündürlüyü

3 Xordad sistemində aktiv raketlərin mənzili və uçuş hündürlüyü:
Taer-2: əməliyyat mənzili təxminən 50 km və uçuş hündürlüyü 27 km
Taer-2A: təxminən 75 km əməliyyat mənzili və uçuş hündürlüyü 27 km
Taer-2B: əməliyyat mənzili təxminən 105 km və uçuş hündürlüyü 27 km
Səyyad-2: əməliyyat mənzili təxminən 75 km və uçuş hündürlüyü 27 km
Səyyad-2C: əməliyyat mənzili təxminən 120 km və uçuş hündürlüyü 27 km
Səyyad-3: əməliyyat mənzili təxminən 150 km və uçuş hündürlüyü 30 km
9 Dey: əməliyyat mənzili təxminən 5-30 km və uçuş hündürlüyü 20 km
3 Xordad uzun mənzilli (Taer-3): əməliyyat mənzili təxminən 200 km və uçuş hündürlüyü 30 km

Bu sistemin ilk raketi Taer-2 raketi, bu raket və Taer-2b raketi 3 Xordad, Təbəs və Rəəd sistemində görülən ilk raketlərdir. Bundan sonra Səyyad-2 raketi, daha sonra isə Səyyad-3 3 Xordad sistemi ilə koordinasiya edildi və Taer-3 istehsal olunana qədər bu müdafiə sisteminin ən uzun raketinin mənzili maksimum 150 mənzilli Səyyad-3 idi. Nəhayət, 200 km mənzilli 3 Xordad raketinin (Taer-3) olması ilə bu raket 3 Xordad sisteminin ən uzun mənzilli raketi oldu.

3 Xordad sistemində istifadə edilən raketlərə gəlincə, biz iki raket ailəsi ilə üzləşirik: Taer ailəsi və Səyyad ailəsi. Bu iki ailənin görünüşündəki fərq şəkildə göstərildiyi kimi, orta qanadda daha aydın görünür; Təbii ki, arxa qanadda da fərqlər var. Ancaq hər ailədə orta qanad sabit bir formaya malikdir, bunun əsas səbəbi dizayn və istehsal zamanı hər bir raketin nümunəsidir.
Səyyad ailəsində raket standart raketin modeli əsasında, Taer ailəsində isə Buk ailəsinin modeli əsasında dizayn və istehsal olunur.
Səyyad raketinin orta qanadı trapesiya şəklindədir, hər iki kənarı bucaqlıdır və ön kənarı uzanır. Ancaq Taerdə orta qanad bir kənarı şaquli, digər kənarı isə bucaqlı olan trapesiya şəklindədir. Görünüşdəki bu fərqliliyə görə, biz uzaqmənzilli 3 Xordad raketini Taer ailəsinə bölürük.
Digər bir məqam isə Taer raketinin son mərhələdə hədəfləri aşkar etmək üçün radara malik olmasıdır. Bununla belə, Səyyad-2, Səyyad-2C və Səyyad-3 raketlərində belə bir radarın olmasına dair hələ də sənəd yoxdur. Bu o deməkdir ki, Taer raketinin müstəqil olaraq hədəfi aşkar etmək qabiliyyətinə malik olması və Səyyad raketinin zərbə anına qədər idarə olunmasının lazım olması mümkündür.

Taer ailəsinin raketləri ilə bağlı növbəti məsələ raketin radom hissəsinin ayrıca hazırlanmasıdır. Bu xüsusiyyət ən aşağı qiymətə müxtəlif istiqamətləndirmə qabiliyyətinə malik raketi yaratmağa imkan verir; Bu, 3 Xordad sistemi üçün Taer-2 passiv idarə olunan raketinin yaradılmasına səbəb olub. 3 Xordad sisteminin radar idarəçiliyi ilə yanaşı, passiv raket yönləndirmə imkanını da təmin edən bir versiyası da var. 3 Xordad sistemində passiv idarə metodunun tam olaraq necə olduğu aydın deyil.

3 Xordad sisteminin dəniz əsaslı versiyası ilk dəfə bu sistemin passiv versiyası ilə birlikdə Sepahın Şəhid Siyavuşi gəmisində müşahidə edildi. Həmçinin, 3 Xordad sistemi ilə birlikdə Şəhid Rudəki gəmisi də təqdim olundu; Ona görə də Şəhid Rudəki gəmisi ilə bu sistemi əməliyyatda istifadə etmək mümkündür.
İranın Milli Aerokosmik Parkında Taer raketinin müxtəlif komponentlərini ayrıca müəyyən edən versiyası nümayiş etdirildi, məsələn, raket başlığının yeri raketin radarının arxasında yerləşdiyi görülürdü. Həmçinin yüksək partlayıcı və qəlpəli döyüş başlığı olan Taer raket başlığı nümayiş etdirilib.

3 Xordad sistemində istifadə edilən raketlərin başqa bir xüsusiyyəti var ki, o da Meteor hava-hava raketi kimi yaxınlıq sensorlarından istifadədir. Bu sensor raketin hədəfin yaxınlığında partlamasına imkan verir və birbaşa raket zərbəsinə ehtiyacı minimuma endirir. Zolaqlar şəklində yaxınlıq sensorları bütün Səyyad-2, 2C və 3, 9 Dey, həmçinin Taer 2 və 3-də müşahidə edilib.

Taer raketlərinin xüsusi uçuş profili var və bu sistemin necə işlədiyinə dair dərc olunmuş şəkillərdə bu raketlər üçün iki məqam diqqəti çəkir. Birinci məsələ, yer səthindən bir neçə metr məsafədə uçan qanadlı raketlərlə mübarizə aparmaq üçün Taer raketinin uçuş profilidir və bu uçuş növü çox istifadə olunandır. Növbəti məqam isə raketin hündürlüyü daha yüksək olan hədəflərlə toqquşmasıdır. Dərc olunan görüntülərdə raket yuxarıdan hədəfi vurur və qeyd olunduğu kimi, raket üçün nəzərdə tutulan yaxınlıq sensorlarının olmasına əsasən, bu raketin hədəfə birbaşa toqquşmasına ehtiyacı yoxdur.

TELAR 3 Xordad buraxılış qurğusunda idarəetmə otağı raketlərin aşağı hissəsində və təchiz olunmuş və tam rəqəmsal otaq olan daşıyıcı avtomobilin mühərrikinin arxasında yerləşir. Hər 3 Xordad sistemi hava nəzarəti tapşırığını daha dəqiq yerinə yetirmək üçün Bəşir radarına və idarəetmə mərkəzinə qoşulub.

3 Xordadın digər sistemlərlə əməkdaşlıq etmək imkanı

Səyyad raketlərinin 3 Xordad radarı ilə sinxronizasiyasına əsasən, görünür ki, hazırda Səyyadın istifadəçiləri olan digər sistemlər də erkən xəbərdarlıq radarı üçün istifadə olunan Nəcm-802 radarı kimi 3 Xordad sistemi ilə əlaqələndirilə bilər. Buna misal olaraq Səyyad raket istifadəçisi olan, həmçinin Nəcm-802 radarından bəhrələnən Təlaş və 15 Xordad sistemlərinin adını çəkmək mümkündür. Təbii ki, 3 Xordad sistemi üçün başqa bir imkan təklif oluna bilər və bu, bu sistemin Bavər-373 sistemi ilə koordinasiyasıdır ki, Taer raketləri də Bavər sistemində istifadə oluna bilsin. 3 Xordad sisteminin koordinasiyası ilə bağlı deyilənlər yalnız fərziyyə olsa da, sözügedən sistemlərin keçmişini nəzərə alsaq, 3 Xordadda Səyyad raketlərinin istifadəsi də uzaq görünmür.

Daha çox oxuyun: Hərbi Məlumat: Bavər-373 Uzun Mənzilli Hava Hücumundan Müdafiə Sistemi

3 Xordad sistemində raketlərin son birləşməsi

Belə görünür ki, Xordad sistemində fəaliyyət göstərən raketlərin birləşməsi bu gün daha kiçik komplektə çatıb ki, bu da sistemin Sepahda istehsal, xidmət və əməliyyat sahəsində müstəqilliyini göstərir. Öz təkamülündə 3 Xordad sistemi üç raketə çatıb və bu üç raket üç növ mübarizə üçün çox yaxşı uyğun gəlir. Birinci raket 9 Dey raketidir, son halqada və 5-30 km məsafədə nişan almaq üçün uyğundur və münaqişə hündürlüyü 20 km-dir; Bu səviyyədə mübarizə aparmaq bacarığı əladır. Amma ikinci raket Taer-2 raketidir ki, 25-27 km hündürlükdə 30-105 km münaqişə hündürlüyünə malikdir. Üçüncü raket uzaqmənzilli Taer-3 raketi kimi tanınan və sistemə 100-200 kilometr məsafədə 3 Xordad sisteminə mübarizə imkanı verir. 3 Xordad sistemi belə kombinasiya ilə çox yaxşı işləmə qabiliyyətinə nail olur. Təbii ki, 3 Xordad sistemində Səyyad ailəsinin raketlərinin istifadəsi hələ də mümkündür.

3 Xordad sisteminin zəif tərəfləri

3 Xordad sisteminin raket sektorunda yeganə problemi ballistik raketlərlə toqquşma üçün uyğun olan raketin olmamasıdır. Bu sistemə belə bir raket əlavə etməklə, eləcə də ballistik raketlərlə nişanlanma üçün radarları korrektə etməklə bu sistem güclü və çox daha səmərəli sistem olacaq. Təbii ki, bu sistemin 1000 km/saat sürətlə hədəfləri vurmaq qabiliyyətinə malik olduğu deyilib ki, bu da çox yaxşı rəqəmdir.
Bu sistemin digər zəif tərəfi (əgər ondan müstəqil istifadə olunarsa) 360 dərəcə əhatə dairəsinin olmamasıdır ki, bu da əsasən Bəşir radarının olması ilə həll edilir, lakin bu sistemi Bəşir radarından müstəqil işləmək imkanından məhrum edir. Təbii ki, bu sistemin dizaynına görə bu məsələ təbii görünür, çünki 3 Xordad radarının diapazonu ilə davamlı 360 dərəcə əhatə üçün radara malik olmaq TELAR avtomobilindəki raketlərin çıxarılmasını tələb edəcək.

3 Xordad sisteminin əməliyyat təcrübəsi

20 iyun 2019-cü ildə 3 Xordad sistemi İranın cənubunda yerləşən Hörmüz boğazı üzərində və Mobarəke dağı yaxınlığında Triton kimi tanınan Amerikanın Qlobal Hawk (MQ4-C) dronunu vurmağa müvəffəq olmuşdur. Bu dron erkən xəbərdarlıq radarı ilə 490 km məsafədə aşkar edilmişdir. 120 km məsafədə 3 Xordad radarı onun üzərinə kilidlənmişdir. Nəhayət raket MQ4-C Triton dronuna 75 km mənzildə və 14 km yüksəklikdə zərbə endirərək onu məhv edə bilmişdir. İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun 3 Xordad sistemindən yayımladığı videoda Əbu Musa adasında hadisə zamanı istifadə edilən erkən xəbərdarlıq radarının mövqeyi göstərilmişdir. Qeyd edək ki, 3 Xordad müdafiə sistemi MQ4-C Tritonu hədəf aldıqdan sonra Şahin Ovçusu kimi tanınıb.

3 Xordad hava hücumundan müdafiə sisteminin texniki xüsusiyyətləri:
Sistemin növü: yüksək hündürlükdə və uzun mənzilli tam mobil raketdən müdafiə
Daşıyıcı avtomobilin adı: naməlum
Uzunluğu: 8,9 metr
Eni: 2,5 metr
Hündürlüyü: 2,5 metr
Sistemin mənzili: 200 km
Münaqişəsinin hündürlüyü: 30 km
Eyni vaxtda birgə münaqişə qabiliyyəti: dörd hədəf və eyni vaxtda 8 raketi idarə etmək imkanı
İstifadə olunan raketləri: Taer-2, Taer-2b, Səyyad-2, Səyyad-2C, Səyyad-3, 9 Dey, Taer-3
Atəşə nəzarət radarı: adsız, 200 km-dən çox mənzilli və Telar avtomobilində quraşdırılmış
Erkən xəbərdarlıq radarı: 350 km diapazonlu Bəşir radarı

9 Dey raketinin texniki xüsusiyyətləri (xüsusi buraxılış qurğusu ilə):
Mənzili: 5-30 km
Münaqişəsinin hündürlüyü: 20 km
Uzunluğu: 3,8 metr
Diametri: 25 sm
Çəkisi: ~ 240 kq

Taer-2 raketinin texniki xüsusiyyətləri:
Mənzili: 30-105 km
Münaqişəsinin hündürlüyü: 25-27 km
Uzunluğu: 6,1 metr
Diametri: 40 sm
Çəkisi: ~ 1000 kq

Taer-3 raketinin texniki xüsusiyyətləri:
Mənzili: 100-200 km
Münaqişəsinin hündürlüyü: 27-30 km
Uzunluğu: 6,55 metr
Diametri: 47 sm
Çəkisi: ~ 1400 kq

3 Xordad sistemindən daha çox şəkillər:

3 Xordad hava hücumundan müdafiə sisteminin ingilis, rus, ərəb və fars dillərində posterlər toplusu:

Mənbələr:
Nebo-UE 3-D VHF Surveillance radar
نمایشگاه بین المللی هوا فضای ماکس-۲۰۱۱ روسیه
«علم الهدی» ناشناخته‌ترین سامانه شکار جنگنده‌های رادارگریز
Buk-M2EK
MZKT-6922
MZKT
سامانه های پدافندی خانواده رعد
Transporter erector launcher